Auteur: Sara Adriaensen

Boeken van mijn ‘helden uit de psychiatrie’ zoals Dirk De Wachter zijn leesvoer dat ik echt koester. Zo ook het laatste boek van De Wachter Vertroostingen: Gewone woorden van Dirk De Wachter. 

Er stonden in dit werk verschillende passages over wat hij aanduidt als ‘het kleine goede’. Passages die me meteen naar de keel grepen en waarbij ik linken zag naar iets waarover ik zelf een boek schreef: bloemen, des fleurs, flowers. Want jawel, bloemen die doen een mens, net als ‘het kleine goede’, goed. Een bloemetje geschonken vanuit een gebaar van vriendelijkheid, zomaar, dat doet deugd, biedt troost. Het laat zien dat we in de ogen van de ander bestaan. En laat nu net dat één van de basisbehoeften zijn van ons mens-zijn; zien en gezien worden. De idee hebben dat we ertoe doen, dat we niet onopgemerkt zijn gebleven. Benieuwd naar meer. Lees dan hier verder.

Daar ben ik weer met mijn magische boek. Ditmaal een boek over de darm-breinconnectie van de Zwitserse arts en hoogleraar psychiatrie en psychotherapie Dr. Gregor Hasler. Mijn man nam het voor mij mee uit mijn geliefde bibliotheek.

Ik bladerde er eerst door en meteen kwam ik een interessant hoofdstuk tegen. Een hoofdstuk in verband met het microbioom. En jawel, het is daaruit dat ik jullie graag wat meer wil vertellen. Waarom? Omdat ik er informatie in terug vond over milieuvervuiling en het effect ervan op onze darmen en ons fysiek en psychisch welzijn. Met andere woorden iets wat past binnen het thema dat mij zo nauw aan het hart ligt; natuur & gezondheid. 

En zoals gewoonlijk vraag ik of jullie benieuwd zijn naar meer? Ja? Klik dan op deze link om verder te lezen.

Uit onderzoek blijkt dat alleen al het kijken naar natuur een positief effect kan uitoefenen op onze gezondheid. Positief in de zin van bijvoorbeeld het verminderen van stress. Vandaar dat het bewonderen van kunst met natuur helend kan werken. Handig voor mensen die omwille van bijvoorbeeld een ziekte bedlegerig zijn en niet naar buiten kunnen om de echte natuurpracht – zoals in deze tijd van het jaar de weelderige bloesems – te bewonderen.

We beseffen maar al te goed dat, wanneer iemand ziek is, zijn of haar herstel bespoedigd kan worden door rust, ontspanning en het koesteren van hoop en dat ziekte gepaard kan gaan met aanvaarding van imperfectie en verlies. Vandaar dat ik denk dat een kunstwerk zoals ‘de goudvink tussen de kersenbloesem’ van Hokusai een mooie illustratie is van een herstellende bloemenafbeelding. Een afbeelding die je kan gebruiken om herstel te bevorderen. Waarom?

Wel, het kijken naar deze afbeelding zal, vermits ze natuur bevat, sowieso voor ontspanning kunnen zorgen wat op haar beurt het genezingsproces ten goede zal komen. Daarnaast staat de bloesem, die je erop kan zien, symbool voor de lente; een seizoen dat het teken is van een nieuw begin, van groei en dus van hoop.

Echter, de kersenbloesem die je op deze tekening kan bewonderen, heeft in Japan nog een speciale bijkomende betekenis. Daar associeert men deze zogenaamde Sakura met het leven en met datgene wat we niet in de hand hebben. En laat het nu net deze dingen zijn waar mensen die ziek zijn maar al te vaak mee zitten. Zo kampen zij dikwijls met onzekerheid en met verlies; verlies van een ledemaat, een borst, onzekerheid over de mogelijkheid om hun leven verder te zetten zoals ze het gewoon waren… Ze moeten in zo’n geval leren om afscheid te nemen van het oude en net als het komen van de lente aan een nieuw hoofdstuk in hun leven beginnen. 

Verder straalt de kersenbloesem, naar analogie met het echte leven, tegelijkertijd schoonheid en kwetsbaarheid uit. Deze bloesem herinnert ons eraan hoe kort en kostbaar het leven wel niet is. Iets wat mensen die geconfronteerd worden met ziekte vaak heel scherp ervaren. Vandaar dat je ‘de goudvink tussen de kersenbloesem’ van Hokusai als een spirituele afbeelding kan beschouwen. Eentje die een thema aansnijdt waar mensen die ziek zijn troost uit kunnen putten. 

En surplus schenkt deze tekening, naast zijn symboliek, qua kleurgebruik en opbouw, de nodige portie genezende rust. Beeld je maar eens in dat jij die vrije vogel bent die daar in het zonnetje zit te genieten van een heerlijk uitzicht op een o zo prachtige, zachtroze zee van delicate bloemetjes die afsteken tegenover een rustgevende blauwe achtergrond. Heerlijk toch?

Het magazine van het werk van mijn man (een universitair ziekenhuis) is in de brievenbus gevallen. Ik haal het eruit en blader erdoor. Een foto van een hond op een van de bladzijden springt in het oog. “Beestige nieuwe stagiair” kopt het artikel. Interessant! Ik lees verder: “Het is bewezen: honden hebben een positief effect op het welzijn van patiënten met psychische problemen”. Ja, dat is waar, denk ik bij mezelf. Toen ik als 18-jarige naar de universiteit ging, koos ik aanvankelijk voor de opleiding diergeneeskunde. Als kind had ik namelijk een bijzondere band met dieren. Dieren namen zo’n belangrijke plek in mijn leven in. Het was alsof ik de paarden en honden bij ons thuis beter begreep dan de mensen om me heen en omgekeerd dat zij mij soms beter begrepen dan mijn soortgenoten.

Echter na enkele weken unief constateerde ik dat het beeld dat ik van een dierenarts had veel te romantisch was en niet overeenstemde met wat een dierenarts moet doen in de realiteit. Ik besloot mijn jaar nog te redden en onmiddellijk over te stappen naar een andere studierichting; psychologie. Dit lag me meer en ik slaagde er gelukkig in om er voor alle vakken door te zijn. Toch bleef de droom om iets met dieren of met natuur te doen aan mij knagen. Het gevoel hoe belangrijk dieren en natuur voor mij en ook voor anderen zijn, welke belangrijke impact ze op ons fysiek en mentaal welzijn hebben, is er altijd al geweest.

Hoe immens groot deze impact wel niet kon zijn ontdekte ik pas echt toen mijn zusje een eetstoornis kreeg en jarenlang op het randje van de dood leefde.

Mijn zusje, die het zo lang mentaal en fysiek erg moeilijk heeft gehad, werd voor mij het levende bewijs van het belang van natuur en zeker het belang van dieren voor ons welzijn. Vanaf de dag dat ze een hond in huis haalde ging het beter met haar. Tien jaar lang zorgde ze voor zichzelf en is ze niet meer in het ziekenhuis beland. Dat was voor ons als familie moeilijk te geloven gezien haar voorgeschiedenis.

Honden gaven de nodige structuur aan haar leven. Honden zetten haar aan om elke dag naar buiten te gaan en sociaal contact te maken. Honden zorgden ervoor dat ze iets had om te knuffelen en te aaien wat wellicht stoffen bij haar vrijmaakte zoals oxytocine. Een stof die waarschijnlijk haar angsten verminderde en haar een goed gevoel gaf. Honden waren iets om te verzorgen, om liefde te geven en liefde van te ontvangen. Wat een verschil met haar pre-honden tijdperk. Een periode waarin ze van het ene ziekenhuis naar het andere ziekenhuis ging. Hartfalen, hersenbloeding, tbc…

Nu zitten haar twee kleine hondjes naast mij. Jawel, terwijl ik dit artikel aan het schrijven ben. En ook voor mij zijn ze een remedie, een soort van “Prozacjes” (een geneesmiddel dat angsten zou verminderen en de stemming zou verbeteren). Deze “stukjes natuur” helpen dit keer niet haar, maar mij. Ik, nu ik het psychisch moeilijk heb, moeilijk met het verwerken van haar dood. Want “stukjes natuur”, dat zijn het zeker en vast. Vandaar dat de vele voordelen, die men uit onderzoek naar het effect van natuur op onze gezondheid kan afleiden, evengoed van toepassing zijn op het contact met dieren. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het verminderen van angst, het verbeteren van onze stemming, het tegengaan van eenzaamheid, het boosten van onze immuniteit en het gezonder maken van ons microbioom. Over dat laatste valt trouwens nog wat te zeggen; contact met dieren verhoogt de kans op een gevarieerder en dus een gezonder microbioom. En het microbioom – in het bijzonder dat van de huid en de darm – is een van de sleutels tot een psychisch en fysiek gezondere mens. Vooral – zo blijkt uit onderzoek – een hond in huis, betekent een boost voor ons microbioom. De hond neemt via zijn vacht heel wat micro-organismen, waaronder een hoop goede micro-organismen of zogenaamde “old friends”, mee naar binnen. Wie nu denkt, bah wat vies zo’n harige vuile viervoeter in huis, die moet weten dat té proper zijn niet altijd voordelen biedt en in bepaalde gevallen zelfs de kans op gezondheidsproblemen zoals allergieën doet toenemen. 

Om een lang verhaal kort te maken; wil je meer contact maken met natuur om je gezondheid te verbeteren, maak dan niet alleen contact met bomen, planten en bloemen, maar vergeet het contact met andere zoogdieren zeker niet. Dat een labrador stage mag doen als therapiehond op een afdeling voor angst-, dwang- en stemmingsstoornissen lijkt mij in deze context dus een ontzettend goed idee. Dergelijke initiatieven verdienen een applaus, want ik ben er zeker van dat de bruine hond die ik nu zie op de foto vele patiënten, bezoekers en personeelsleden net dat extra duwtje in de rug gaat geven.

Mijn zusje is nu bijna een jaar geleden gestorven. Dat doet me denken aan de dood en aan iets wat ik een tijdje terug beleefde.

Toen mijn moeder aan haar neef – dokter met een grote interesse in psychologie en psychiatrie –  vertelde dat mijn dochter ervan droomde om psychiater te worden, raadde hij haar aan om de boeken van Irvin D. Yalom te lezen. Onmiddellijk schoot ik in actie en plunderde al de boeken van Yalom uit de plaatselijke bibliotheek. Teveel leesvoer voor een meisje van 17. De stapel Yalom’s op de piano bleef hoog, de aantrekkingskracht die hij op me uitoefende groot. Daarom besloot ik er zelf een paar uit te halen. Ik verslond ze in enkele weken. Interessant! Waarom lees ik dit nu pas, 20 jaar na mijn afstuderen? Maar het is nooit te laat om prachtige dingen te ontdekken. Bedankt waarde neef van mijn moeder.

Yalom heeft wat met de dood en doodsangst. Omdat mijn mama op dat moment net van kanker aan het genezen was, grijpt vooral het boek ‘Tegen de zon inkijken. Doodsangst en hoe die te overwinnen’ mij aan. Een boek dat helpt om de dood en onze sterfelijkheid beter te begrijpen en te accepteren. Het is uit dit werk dat ik wat zal vertellen en uiteraard, voor jullie lieve lezers, wat linken zal maken naar de natuur. Nieuwsgierig naar meer, lees dan hier verder.

Volgens mij bestaat er in onze westerse maatschappij iets wat ik aanduid met de term Nature Contact Disorder. In het algemeen Nederlands speek ik over een natuurcontactstoornis. Om deze stoornis te overwinnen ontwikkelde ik samen met andere experten een training; Nature Contact Training. Maar waarom zouden we ons moeten trainen in het contact maken met natuur en dus in het contact maken met planten. Wel, een van de redenen is het overwinnen van onze plantblindheid. Ooit al eens gehoord van dit bijzondere begrip?

Veel westerse mensen, vooral diegenen die in grote moderne steden wonen, kennen nog amper een handvol plantensoorten. Het probleem is niet alleen dat we ze niet meer kennen, we merken ze ook onvoldoende op. Het onvermogen om planten op te merken of te identificeren in onze omgeving staat bekend onder de noemer plantblindheid. 

Het waren twee botanisten, James Wandersee en Elisabeth Schussler, die ooit de term plantblindheid in het leven riepen. Volgens hen hebben onze hersenen de neiging om planten uit ons bewustzijn weg te filteren; een cognitieve bias om planten te negeren zou je kunnen zeggen. 

Dit gezegd zijnde maak ik eerst een kanttekening voor ik verder ga met mijn verhaal. De cognitieve bias waar Wandersee en Schussler over spreken, bestaat volgens mij in de eerste plaats voor planten zonder vruchten of bloemen. Waarom zeg ik dit? Omdat men heeft gezien dat bloemen – zeker exemplaren in felle kleuren – eerder dan groen gebladerte onze aandacht trekken. Dit komt waarschijnlijk doordat bloemen in vele gevallen een voorteken zijn van voedsel, waardoor zij een cue zijn voor overleving. Zaken die onze overleving ten goede komen, zoals bloemen, vruchten, water en dieren, zullen automatisch onze aandacht trekken. Vandaar dat ik denk dat de cognitieve bias waarover men het hier heeft, vooral van toepassing is op planten zonder bloemen of vruchten. Verder onderzoek zou hier volgens mij nuttig zijn.

Zaken die onze overleving ten goede komen, zoals bloemen, vruchten, water en dieren, zullen automatisch onze aandacht trekken.

Als je weet dat onze visuele waarneming heel gevoelig is voor specifieke patronen of cues, is de cognitieve bias om planten te negeren niet onlogisch. Zo trekken vooral dingen uit de omgeving die op een gezicht lijken snel onze aandacht waardoor we ze direct opmerken. De meeste planten beschikken niet over cues die op een menselijk gezicht lijken en ontsnappen daarom sneller aan onze aandacht. 

Verder geeft de visuele cortex voorrang aan voorwerpen die bewegen zoals dieren of aan dingen die potentieel bedreigend zijn. Planten zijn meestal niet direct levensbedreigend, vrij statisch en veranderen of bewegen niet zo snel als dieren. Daarom verdwijnen ze sneller naar de achtergrond van onze perceptie en filteren we ze algauw weg uit ons aandachtsveld.

Wanneer je dit alles weet, besef je waarschijnlijk dat mensen moeten worden geholpen om hun zintuigen voor planten open te stellen. Dit kan best gebeuren door reeds in de kindertijd te leren over planten en direct contact te maken met planten. Maar evengoed later in ons leven kan men bijvoorbeeld via iets zoals Nature Contact Training werken aan zijn of haar plantblindheid en terug leren om planten op te merken of te ‘zien’ in de eigen omgeving.

Het boek De Principes van Nature Contact Disorder en Nature Contact Training is binnenkort beschikbaar, hou voor de juiste datum zeker deze website in de gaten.

Mijn volgende boek gaat over een hedendaags probleem Nature Contact Disorder en een mogelijke oplossing voor dit probleem Nature Contact Training. 

Het bestaan van Nature Contact Disorder heeft met verschillende factoren te maken. Een van deze factoren is het gebrek aan een verrijkte leefomgeving en het gebrek aan een leefomgeving die overeenkomt met de oorspronkelijke habitat van homo sapiens zijnde de natuur. 

Over het belang voor onze fysiek, psychisch en sociaal welzijn van een verrijkte omgeving die overeenkomt met onze oorspronkelijke habitat staat er op deze website reeds een artikel. Het gaat om een artikel naar aanleiding van een boek van de Duitse professor Nobert Sachser. Het artikel dat jij op dit moment aan het lezen bent, bouwt hierop verder. Waarom? Wel na het lezen van Sacher zijn experimenten was mijn nieuwsgierigheid nog meer geprikkeld. Hongerig als ik was naar meer informatie over dit onderwerp ging ik in de literatuur op zoek naar gelijkaardige experimenten. En inderdaad, er bleek heel wat onderzoek te bestaan naar het effect van een verrijkte omgeving op het brein en het gedrag van muizen en ratten. Zo kwam ik in een boek van Sue Stuart Smith bijvoorbeeld een toepasselijke passage tegen over wat zij laboratten, plattelandsratten en stadsratten noemt.  Benieuwd naar wat ik uit deze experimenten leerde? Lees hier verder. 

Binnenkort komt mijn nieuwe boek uit. Een boek waarin ik een hedendaags probleem – Nature Contact Disorder – en een mogelijke oplossing voor dit probleem – Nature Contact Training –  bespreek.

Maar hoe moeten we een natuurtherapie of een natuurtraining zien; als iets curatief of als iets preventief? Of anders gesteld; functioneert natuur eerder als een medicijn of als een vitamientje? Benieuwd naar het antwoord op deze vraag? Lees dan hier verder!

Nature Contact Training heeft te maken met het inzetten van (Oosterse) krijgs- en bewegingskunsten op een therapeutische manier, met meditatie, met ademhaling, met zelfmassage, met bloemen, met dieren, met bomen, met water, met planten… Het gaat om het maken van contact met natuur, met jezelf en met de ander via onze zintuigen, onze instincten, onze emoties, onze cognities en symbolen.

Met alles wat er me de afgelopen maanden overkomen is, lijkt mijn geest, bij tijd en wijle, onrustiger en chaotischer dan vroeger. Mijn brein gedraagt zich op die ogenblikken als een wild dier dat ongecontroleerd alle kanten opspringt. Ik merk bij mezelf dat ik in zo’n geval best een momentje van mentale rust en orde in mijn leven kan gebruiken. Dat helpt mij om te ontspannen en alles op een rijtje te zetten. Daar snak ik soms echt naar. 

Wat me in deze context opvalt is dat rommelige, benepen binnenruimtes enorm kunnen storen. Zo erger ik me bijvoorbeeld mateloos aan onze kleine volgestouwde living. Is het omdat dergelijke ruimtes de onrust en chaos in mijn hoofd aanwakkeren?  Wie weet?

In elk geval heb ik aan den lijve ondervonden dat – in tegenstelling tot een benauwde volgepropte leefruimte – een strandwandeling een echte verademing is. Letterlijk en figuurlijk. Waarom? Wat doet een weidse horizon aan de kust met mijn geest? Wat was het verschil met mijn kleine rommelige living? En bestaat er een oefening die mijn geest leegmaakt en ordent net zoals het turen naar een horizon aan de kust dat doet? Nieuwsgierig naar het antwoord? Ontdek het door verder te lezen via deze link.