Manifest – Deel 1

Wat is gezonde natuur? – onze visie

download pdf-versie –

Natuur en N&M
Voor Natuur & Mens leeft natuur. Onze missie, visie en werkwijze staan in het teken van natuurevolutie. We streven ernaar om natuur zoveel mogelijk natuur te laten zijn. Respect voor natuur staat voorop als ‘ethisch concept’. We willen handelen volgens de esthetiek van de natuur. De esthetiek van de natuur zien we als de manier waarop het ‘netwerk natuur’ met of zonder de mens functioneert. Hoewel we bij Natuur & Mens ten volle beseffen dat we deze esthetiek nooit 100% kunnen doorgronden mag het ons niet weerhouden deze esthetiek te respecteren. Want natuur verbindt en vult aan, houdt alles bij elkaar en faciliteert leven. Willen we bij natuur horen dan moet onze ethiek er een zijn van respect voor de esthetiek van natuur.

De mens als onderdeel van natuur
Volgens N&M zijn mensen simpelweg natuur, een wandelend ecosysteem. Dit heeft ons echter niet behoed voor het feit dat we de boel hebben ontwricht. Het ‘recent’ verlies aan contact met onze primaire evolutionaire habitat is het gevolg van wat we graag als ‘ontwikkeling’ omschrijven binnen een economisch denken in het licht van de industrialisering. Dit zou een deel van de ontwrichting kunnen verklaren. Verder moeten we durven toegeven dat we gewoon met te veel mensen zijn die te veel consumeren. Had plaatsgebonden overpopulatie doorheen de geschiedenis niet steeds een negatieve impact op bestaande ecosystemen? Hoe het ook zij, we moeten vandaag de dag spijtig genoeg vaststellen dat hoe we als maatschappij omgaan met de planeet niet strookt met de aanpak die we vooropstellen bij N&M. Ondanks het feit dat we zelf natuur zijn slaagden we er als mens in de ecosystemen op onze planeet de laatste 100 jaar meer te veranderen dan ooit sinds het ontstaan van onze soort (1). Het wordt tijd om onze algemene mentaliteit ten aanzien van natuur bij te stellen. We staan op geen enkel moment boven natuur, wel integendeel. Voor N&M is de mens onderdeel van natuur.

Vervreemd van natuur
We zijn vervreemd van onze evolutionaire omgeving en daarmee ook van onszelf. Wij zien onszelf als mens niet los van onze omgeving. Om terug dichter te komen bij ons evolutionaire ‘zijn’ is het op zijn minst belangrijk een poging te ondernemen te denken als natuur. Als we nadenken ‘over’ natuur dan start dit bij N&M met ‘collectief’ denken als natuur. Levende natuur beschikt over een soort ‘geest’. Niet zoals het menselijk brein, nee. De gedachten van natuur ontstaan uit een levend netwerk van relaties. N&M schuift hier, voor de mens als samenleving, als soort, een N&M-benadering (2) naar voor. Deze ontstaat uit distantie (3) eerder dan uit civilisatie (4). In dit kader stellen we binnen N&M voorop vanuit en als verschillende andere organismen te denken. Als acteurs die zich proberen in te leven in andere soorten zoals een vis, een insect, een boom, een vogel, maar ook in abstractere natuurlijke begrippen zoals wind, zand, een bos, een meer. We pretenderen uiteraard niet om dit op een correcte manier te kunnen. Wel willen we een poging wagen. Dit gebaseerd op de huidige wetenschappelijke kennis en onze filosofische inzichten. Hierbij houden we rekening met gevalideerde hypotheses en feiten. We verliezen daarbij wederzijds respect, liefde en intimiteit voor natuur niet uit het oog. Een gezonde intuïtie (5) die stoelt op verworven kennis en ervaring, helpt ons hierbij.

Gezonde natuur en N&M
Met het oog op resultaat en een groeiend respect, willen we binnen onze werking een evenwichtig ecosysteem met grote complexiteit zeer duidelijk benoemen. Respect tonen voor gezonde natuur betekent ook de eigengereidheid van gezonde natuur aanvaarden, met samen denken en handelen als gezonde natuur als uitgangspunt. In gezonde natuur kunnen we harmoniseren, met gezonde natuur transformeren we naar een biocentrisch geheel. Vanuit de wetenschap en de filosofie erkennen we dat onze pogingen niet meer zijn dan een streven naar een denken en handelen als gezonde natuur.
De N&M-benadering (2) is dan een belangrijk hulpmiddel om als mens één te worden met de abstractie die we definiëren als ‘gezonde natuur’. Ons vooropgestelde doel, onderdeel te zijn van ‘gezonde natuur’, verstrekt onze band met onze omgeving. Het maakt dat we deel van onze omgeving kunnen zijn. De gedachte dat de mens, een organisme en tegelijkertijd een som van organismen, slechts ten volle kan leven als onderdeel van gezonde natuur is onze overtuiging. Het volle besef dat elke menselijke actie aan biofysische grenzen gebonden is noopt ons overigens voorzichtig te zijn wanneer we vanuit ons denken en handelen trachten te begrijpen. Dit kan voor ons ‘als natuur’, symbiotisch in samenspraak met en respectvol tegenover gezonde natuur. Het is deelnemen aan een ecosysteem; als onderdeel van gezonde natuur. Dit nemen we bij N&M letterlijk. Net zoals het leven van andere organismen is ook het onze afhankelijk van organismen waarmee we samenleven en waarvan we ons niet bewust zijn hoewel ze

N&M-filosofie
Als mens beïnvloeden we de ecosystemen, brengen we bestaande ecosystemen uit balans door ons handelen of gaan we soms nog een stap verder waarbij we hele delen ethisch georganiseerde of evolutionaire natuur vernielen. Als Natuur & Mens willen we geen uitspraak doen over wat goed of slecht is handelend vanuit een menselijk inzicht. We plachten de waarheid niet in pacht te hebben. Wel is onze aanpak een voorstel voor gezondere natuur. Een pleidooi voor veerkracht en complexe ecosystemen. Daartegenover staat niet of minder veerkrachtige natuur. Is dit per definitie slechte natuur? Nee, natuur is nooit slecht. De natuur past zich aan en is best robuust. Zo ontstaan er bijvoorbeeld nieuwe soorten door menselijke ingrepen, excessen. Natuur is tot veel in staat, haar kracht onderkennen zou verkeerd zijn. Wel willen we duidelijk aangeven dat naast wat wij vooropstellen als ‘gezonde natuur’ we binnen projecten ook spreken over ‘ongezonde natuur’.

N&M Doelstelling
Meewerken aan een gezondere natuur

  • Denken als natuur, collectief en niet individueel.
  • Handelen als natuur, met en voor natuur.
  • Verbindingen versterken met natuur.
  • De mens bewust maken van het feit dat deze zelf natuur is. We vertrekken van de stelling dat we als mens natuur zijn.
  • Natuur zo benaderen dat de samenwerkingsverbanden tussen organismen in de natuur alle kansen krijgen. Waardevolle biologische diversiteit binnen natuur bevorderen.
  • Natuur zo veel mogelijk kansen bieden, zo weinig mogelijk ingrijpen in ecosystemen tegenover kansen genereren voor diezelfde ecosystemen.
  • Verbinding maken met natuur en de mens-natuur verbindingen erkennen en promoten.
  • Vanuit een ecologisch – symbiotisch wereldbeeld nieuwe soorten ondersteunen en bestaande soorten faciliteren.
  • Respect voor natuur vooropstellen vanuit een natuurgerichte ethiek .

Situatiegebonden aanpak
Vertrekkende vanuit een grondige observatie en analyse van de onmiddellijke omgeving (bv. aanwezige soorten) tracht Natuur & Mens vzw de ideale omstandigheden aan te bieden en eventueel bij te sturen opdat natuur zichzelf kan zijn/zichzelf kan herstellen. Afhankelijk van de context kan dat verschillen (bv. in een stadscontext kunnen we perfect werken met uitheems materiaal met de nodige voorzichtigheid).

Natuur & Mens vzw grijpt zo weinig mogelijk in.
We gaan voor natuurlijke natuur en geven bijgevolg natuur alle kansen om te zijn wat het is.

(1)
Het gevolg is dat meer dan de helft van het landoppervlak van onze aarde werd veranderd door het in cultuur brengen hiervan. Een ander alarmerend feit betreft het verlies aan diversiteit. Dit is het gevolg van de opkomst van de mens als soort en de achteruitgang of uitroeiing van grotere zoogdieren die daaruit voortvloeide. Verder heeft het er alle schijn van dat de laatste 40 jaar een halvering van het aantal insecten kan worden vastgesteld. In België en Nederland is dat vermoedelijk zelfs driekwart.

Algemeen lijkt het erop dat de populaties wilde dieren sinds 1970 zijn gehalveerd. Het is overigens verontrustend dat wellicht meer dan 90% van de grote dieren op de aarde ofwel mens, ofwel vee, zijn.

  • international Union for the Conservation of Nature (IUCN)
  • Duncan, R.P., A.G. Boyer & T.M. Blackburn (2013), Magnitude and variaties of prehistoric bird extinctions in the pacific,’ Proceedings of the National Academy of Sciences USA, 110, pp. 6336-6441.
  • Faurby, S. & J.-C Svenning (2015), ‘Historic and prehistoric human-driven extinctions have reshaped global mammal diversity patterns,’ Diversity and Distributions, 21, pp. 1155-1166.
  • Smil, V. (2011), ‘Harvesting the biosphere: The human impact,’ Population and Development Review, 37, pp. 613-636; Smith, F.A. Et al. (2016), ‘Megafauna in the Earth system,’ Ecography, 39, pp. 99-108.
  • Barnosky, A.D. (2008), ‘Megafauna biomass tradeoff as a driver of Quaternary and future extinctions,’ Proceedings of the National Academy of Sciences USA, 105 (Supplement 1), pp. 11543-11548.
  • Yuval Noah Harari, homo deus (2017), p86
  • Anne Sverdrup-Thygeson, TERRA INSECTICA (2018)

(2)
Onze benadering van NATUUR – de N&M benadering van natuur
Voert natuur een gevecht om te overleven? Is natuur, bekeken vanuit het standpunt van de soort, de veilige haven voor het in stand houden of toch minstens het doorgeven van genetisch materiaal van een soort? Zijn soorten slechts een verschijning als waren ze algoritmes of hebben ze bewustzijn? Volgen soorten in hun evolutie het pad van de zuinigste causale route of overstijgen ze het eigen belang door op te gaan in een hoger en samengesteld organisme zijnde natuur? Op deze vragen zijn er geen sluitende antwoorden. Als mens kunnen we niet inschatten of natuur intelligent is, al lijkt het zo, of gewoon doet alsof. Misschien ontwikkelen soorten zich volgens een plan om een bepaald tekort op te vullen, misschien bepaalt toeval en opportuniteit het verloop van de evolutie? Verder zijn er bepaalde dogma’s die ons denken over natuur en ons handelen met natuur hypothekeren. Wetenschap stelt een menselijke superioriteit met ‘het recht van de sterkste’ voorop, godsdienst plaatst ons tussen goden en andere levensvormen. Zijn dit kortzichtige en misplaatste benaderingen die ons menselijk handelen – als de sterkste of als de meerdere – trachten te rechtvaardigen? Wat als we vertrekken vanuit de waarneming?

Dat alle organismen die onderdeel vormen van levende natuur zich willen voortplanten staat vast. Dat ze leven en samenwerken met andere soorten met het oog op hun soortelijk voortbestaan is evident. Dit in essentie (mogelijkheden en intentie) leidt tot een dynamiek waaruit evolutie volgt. Natuur die we waarnemen is hiervan slechts een momentopname. In tijd is natuur slechts een begrip daar ‘natuur’ steeds verandert en dus nooit dezelfde is. Het is een levend en veranderlijk systeem dat, waar er opportuniteiten zijn, kansen biedt of deze toestaat voor nieuwe soorten, voor nieuw leven. Een ‘organisme’ bestaande uit een geheel van velen. Een plaats in tijd en ruimte waar velen organismen ‘samen’ kansen krijgen en deze trachten te grijpen. Soorten proberen er te evolueren, alleen, samen al dan niet ten koste van anderen of juist ten gunste van hen, in allerhande samenwerkingsverbanden.

In een publicatie uit 1795 stelde James Hutton dat de aarde levend is en beschouwd moet worden als een reuzenorganisme. Verder is er de recentere, meer uitgebreide, Gaia-hypothese van James Lovelock uit 1969. Deze stelt de aarde voor als levend superorganisme.

(3)
Distantie is een situatie, een rustige beschouwing van buitenaf, waarbij men zich openstelt voor de werkelijkheid. Het is belangrijk om die werkelijkheid te begrijpen, zodat een moeilijke zelfs schijnbaar hopeloze situatie in een voordeel kan veranderen. Distantie vereist dat mensen hun angst onderdrukken, zich bewust oriënteren en een evenwichtige houding aannemen. De tegenstelling is niet absoluut, want een overmaat aan distantie verzandt in onverschilligheid.

De betrokkenheid blijft wel degelijk bestaan, maar wordt gekanaliseerd, georganiseerd. Zulke betrokkenheid is nodig om de activiteit te motiveren.

(4)
Wij kunnen ons menselijk denken niet volledig uitschakelen. Dit betekent voor N&M niet dat we ons louter neerleggen bij een denk- en wereldbeeld dat wordt opgeroepen bij het begrip civilisatie (civilisatietheorie – Norbert Elias). Om dit te vermijden en te participeren aan natuur kunnen we hooguit samen, met een groep van experten, redeneren vanuit distantie zonder onverschillig te zijn.

  • Über den Prozeß der Zivilisation, 1939, Norbert Elias
  • cultuur of civilisatie: ‘dat complexe geheel, dat kennis, geloof, kunst, gebruik, wet, moraal en alle andere vermogens en gewoonten omvat die de mens als lid van een samenleving verworven heeft’. 1871, Edward Burnett Tylor
  • “Civilization may progress, human nature will remain the same throughout all ages.” Helena Petrova Blavatsky

(5)
‘Intuïtie is de innerlijke waarneming van de buitenwereld via het onbewuste’ – Carl Jung

  • ‘C’est par la logique qu’on démontre, c’est par l’intuition qu’on invente.’ – Henry Poincaré