Auteur: Sara Adriaensen

nieuws

Natuur als pleister voor de ziel. Les 2; van binnen naar buiten

Fountain geyser, 1964, Yellowstone National Park, R.G. Johnsson, U.S. National Park Service, bron Wikimedia

Wanneer we ons mentaal wat “ziekjes” voelen hebben we niet alleen soms last van spreekwoordelijke duiveltjes in ons hoofd die ons constant negatieve, kwellende of zichzelf verwijtende gedachten influisteren (zie les één), we sluiten ons ook vaak af voor de buitenwereld en samen hiermee voor haar schoonheid.

In plaats van onze aandacht te richten op de mooie dingen rondom ons, zoals een adembenemende zonsopkomst of -ondergang, heerlijk geurende bloemen in de tuin, het zachte ruisen van de wind door de bomen, het gekwetter van vogels of het spel van licht en schaduw in de boomkruinen, zijn we te veel gefocust op onszelf.

Op een moment dat we ons mentaal wat ‘down’ voelen focussen we ons dus heel dikwijls op wat er zich in ons hoofd afspeelt en niet op de mooie dingen die er gaande zijn in de wereld buiten ons eigen ik. Nochtans waren de meesten onder ons ooit meesters in het observeren van de buitenwereld en dat ‘ooit’ speelde zich naar alle waarschijnlijkheid af gedurende jouw kindertijd. Als kleine ukkepuk waren wij net als Alice in Wonderland steeds opnieuw met verstomming geslagen door de dingen die zich afspeelden in onze eigen kleine buitenwereld. Ik zag het niet zo verschrikkelijk lang geleden nog bij mijn eigen dochters; een rups die de baan oversteekt, een vogelnestje, een kikker… alle deze kleine wondertjes werden door hen onthaalt met een Wow, Ooh… Ze werden met de grootste aandacht en precisie tot in detail bestudeerd, uitgetekend… Het contrast met de meeste volwassenen kan niet groot genoeg zijn, ze lopen aan dergelijke dingen meestal gewoon voorbij. Ze letten er niet meer op, ze zijn te druk bezig in hun hoofd. Ze zien zonder te zien.

Benieuwd naar wat ik hierover nog te vertellen heb, naar de link met gesprekstherapie in een kabinet, met piekeren over gisteren en morgen, met stress en eenzaamheid en met de oude monniken? Lees dan hier verder.

nieuws

Een warme oproep om het koraalrif in onze darmen te redden

Coral gardens underwater landscape scenic. Jim E. Maragos, U.S. Fish and Wildlife Service, 2013 Wikimedia

Er is een boom in de bovenleiding gevallen, mijn trein moet een omweg maken. Vanuit het raam zie ik allemaal volkstuintjes. Ze liggen op een klein driehoekje grond, geklemd tussen een drukke ringweg en het spoor. Ik ontwaar ergens een oud toestel om onkruid te sproeien, een kapotte grasmaaier. Verder veel plastiek, scheef hangende koterij en andere bouwsels uit beton- en (asbest) golfplaten. De aanblik van deze ‘westerse sloppenwijk’ stemt me droevig. Een volkstuin kan zoiets moois zijn met zulke positieve effecten op ons welzijn. Maar dit!? Het doet me meteen denken aan een boek dat ik enkele weken daarvoor heb gelezen. Een boek over…? Jawel – weeral zal je zeggen, maar het onderwerp boeit me uitermate – het microbioom. Opnieuw ben ik omvergeblazen door de impact die de wonderlijke wereld van micro-organismen op ons uitoefent. Ons microbioom bepaalt naar alle waarschijnlijkheid een groot stuk van onze mentaal, fysiek en sociaal functioneren. Onze micro-organismen zijn daarom zo verschrikkelijk kostbaar!

En wat heeft dit te maken met die volkstuinen van daarnet hoor ik je denken? Wel, externe invloeden zoals vervuiling in de vorm fijnstof, pesticiden, herbiciden, microplastics… kan de wonderlijke maar o zo fragiele wereld van micro-organismen in en buiten onszelf aantasten. Of anders gezegd; het exposoom bepaalt mee het microbioom en de gezondheid ervan.

Als we spreken over een verlies aan biodiversiteit denken we meestal aan een verlies van planten en dierensoorten, maar evengoed micro-organismen lijden onder de milieuverontreiniging en klimaatverandering en ook hun biodiversiteit gaat achteruit met alle gevolgen voor onze gezondheid.

We moeten minder vervuilen en de opwarming tegengaan, niet alleen voor het milieu rondom ons, maar evengoed voor het milieu in onszelf. Neem nu micro-plastics; die gaan niet alleen de oceanen en de levende wezens in de oceanen aantasten, als wij ze binnenkrijgen via ons drinkwater en onze voeding gaan ze evengoed ons aantasten in de zin dat ze onze hormonen verstoren en ons microbioom beïnvloeden. Hetzelfde geldt voor luchtvervuiling, pesticiden en herbiciden.

Als je het boek ‘Het microbioom als medicijn‘ van Kinross leest, begrijp je dit alles nog beter en besef je ook de impact van zijn uitspraak dat als wij de koraalriffen in de zee vernietigen door vervuiling en opwarming, wij ook de koraalriffen in onze darmen, zijnde ons microbioom, vernietigen.

Het is verschrikkelijk om te denken dat onze kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen misschien nooit meer naar de pracht en praal van de onderwaterwereld van de koraalriffen zouden kunnen kijken, maar nog verschrikkelijker is misschien het idee dat de koraalriffen in hun darmen stilaan verdwijnen en alsmaar minder ‘kleurrijk’ en dus schraler worden aan soorten. Hierdoor lopen ze waarschijnlijk meer risico op fysieke aandoeningen zoals obesitas en misschien zelfs op psychische aandoeningen zoals autisme (al blijft het daar de vraag wat er eerst was de spreekwoordelijke kip of het ei).

Benieuwd naar meer? Lees dan hier verder.

nieuws

Natuur als pleister voor de ziel. Les 1; kwellende, negatieve gedachten

Kwellende gedachten? “Duiveltjes” in je hoofd? De Duivel, Herman de Recluse, Codex Gigas, Benedictijnen klooster Podlazice, vroege 13de eeuw, bron Wikimedia Commons

Op dit eigenste moment heb ik een beetje keelpijn. Niets abnormaals. We beseffen allemaal dat ieder van ons weleens ziek wordt, toch zeker lichamelijk; een griepje, een verkoudheid of soms iets ernstiger zoals astma of een andere auto-immuunziekte. Dit vinden we meer dan logisch.

Wat we – gek genoeg – minder voor de hand liggend vinden, is dat ieder van ons zich ook af en toe mentaal niet helemaal lekker voelt. Dat kan, net zoals bij een lichamelijke aandoening, van een onschuldige neerslachtige bui of een tikkeltje stress tot een ernstige depressie of een zware burn-out gaan.

In zo een situatie zouden we soms een “dokter van de geest” moeten raadplegen. Toch ervaren velen dit nog al te vaak als een te grote drempel die ze over moeten. We voelen ons in dat geval afwijkend, abnormaal. Dit terwijl we, net zoals we allemaal vroeg of laat in ons leven met fysieke kwaaltjes kampen, evengoed met psychische kwaaltjes geconfronteerd kunnen worden.

Een mentale aandoening is dus niet per definitie minder afwijkend dan een lichamelijke aandoening. Maar kan natuur hierin iets betekenen? Kan natuur ons – uiteraard als aanvulling op en niet ter vervanging van een goede zielenknijper, want bij echte mentale problemen moet je altijd professionele hulp zoeken – helpen om ons mentaal wat beter te voelen, ons mentaal veerkrachtiger te maken. Ik denk het wel, zeker in de preventieve zin van het woord. Als het om een curatieve behandeling gaat, pleit ik er echter voor om natuur eerder als een aanvullend middel te beschouwen en niet als een therapie op zichzelf. Met andere woorden aanvullend op of complementair aan de zorg van een dokter, psychiater, psycholoog of andere professionele gezondheidswerker. Wees voorzichtig met mensen die beloven dat enkel natuur je van al je kwalen zal afhelpen, zeker als je ernstig (mentaal) ziek bent.

Goed, om jullie te laten genieten van de helende kracht van natuur, hier een aantal lessen waarin je zal leren hoe natuur een (aanvullende) pleister kan zijn voor de ziel. Zeker indien je te maken krijgt met een spreekwoordelijke lichte “psychische verkoudheid”, voor zwaardere mentale kwalen zal je bij een gezondheidsprofessional om iets straffers moeten gaan.

De eerste les gaat over natuur en kwellende negatieve gedachten die dikwijls de kop opsteken als we ons mentaal kwetsbaar of wat zwakjes voelen. Benieuwd? Lees dan hier verder.

nieuws

Is natuur, net als kunst, een stuk “gereedschap” om onze psychische tekorten te boven te komen?

Zeven functies van natuur naar analogie met zeven functies van kunst.

The Great Wave off Kanagawa, Tsunami, K. Hokusai, circa 1830, Metropolitan Museum of Art, bron wikipedia

Mijn interesse voor de impact van onze omgeving op ons welzijn of voor de omgevingspsychologie werd jaren geleden extra aangewakkerd door een boek dat ik cadeau kreeg van mijn zusje Liesbet. Het gaat om De architectuur van het geluk van Alain de Botton.

Toen Liesbet twee jaar terug overleed en ik haar appartement opruimde, ontdekte ik in haar kast, jawel, nog een exemplaar van De architectuur van het geluk.

Mijn zusje had dyslexie. Lezen en schrijven ging als kind erg moeizaam. Door haar opleiding drama aan het conservatorium moest ze echter veel theaterteksten bekijken. Zo leerde ze zichzelf beter en beter met woorden en letters om te gaan. Toch moet het haar tot op het einde enorm veel energie gekost hebben om een boek, helemaal van A tot Z, te doorploegen. Niet verwonderlijk dat het aantal leesboeken in haar appartement eerder karig was.

Het feit dat ze zowel voor mij als voor zichzelf een exemplaar van de Botton’s De architectuur van het geluk had aangeschaft, betekende waarschijnlijk dat dit werk een diepe indruk had achtergelaten.

Tijd om mij in nog andere schrijfsels van de Botton te verdiepen. En ik zocht en vond, waarschijnlijk niet geheel ontoevallig, Kunst als therapie. Niet geheel ontoevallig zeg je? Jawel, voor mijn zusje waren zowel natuur als kunst namelijk helend gebleken. Daardoor bezitten beide begrippen voor mij, nu nog meer dan tevoren, een magische kracht.

Dit verhaal gaat over zeven functies die kunst en natuur voor ons als mens kunnen vervullen. Zeven functies die ik ontleend heb aan de ideeën die filosofen Alain de Botton en John Armstrong beschrijven in hun boek Kunst als therapie.

Hun boek begint met de volgende eyeopener:

“Kunst kan een stuk gereedschap zijn. Een gereedschap is een verlengstuk van het lichaam waarmee je een wens in vervulling kunt doen gaan. We hebben het nodig vanwege onze fysieke beperkingen. Een mes heb je nodig omdat je zelf niet kunt snijden. Een fles heb je nodig omdat je zelf geen water kunt vasthouden. Om het doel van kunst te ontdekken, moeten we vragen welke dingen onze geest en emotie nodig hebben om beter te kunnen functioneren. Bij welke psychologische beperkingen kan kunst van pas komen? We hebben zeven beperkingen benoemd, en daardoor zeven functies van kunst.“

Met andere woorden gereedschap zoals een fles, een mes, een zaag of een bijl hebben we nodig vanwege onze fysieke beperkingen. Gereedschap zoals kunst en natuur hebben we eerder nodig of kunnen we eerder gebruiken in het licht van onze psychische beperkingen. Psychische tekortkomingen waarvan de Botton en Armstrong er zeven beschrijven om zo uit te komen bij zeven functies van kunst. Naar analogie hiermee spreek ik van zeven functies van natuur.

Benieuwd naar wat natuur en kunst kunnen bijdragen aan het herinneren van wat er echt toe doet, het bieden van hoop, het beter leren omgaan met pijn en verdriet, het terug in balans of evenwicht brengen van onze geest, het kweken van een beter zelfinzicht, het leveren van een bijdrage aan onze persoonlijke ontwikkeling en het leren waarderen van de dagdagelijkse dingen rondom ons heen? Lees dan hier verder.

nieuws

Wat is MIGE of Microbiome-Inspired Green Exercise? En wat kan het bijdragen aan uw en mijn gezondheid?

Tegenwoordig is er heel wat te doen over de impact van het microbioom op de gezondheid. Vooral een divers microbioom of een microbioom dat rijk is aan voldoende verschillende soorten micro-organismen zou gunstig zijn voor de gezondheid. Maar hoe kan je jouw microbioom verrijken? Ik las in deze context dat zowel contact met een biodiverse groene omgeving als lichaamsbeweging het (darm)microbioom eventueel zou kunnen diversifiëren. En zo werd in mijn geest de idee van Microbiome-Inspired Green Exercise of kortweg MIGE geboren. Dit mondde op haar beurt uit in een aantal specifieke natuurgerelateerde bewegingsoefeningen die we ook toepassen binnen Nature Contact Training.

Maar wat is een MIGE, welke tips zijn er om aan MIGE te doen en waarom zouden er meer foerageervriendelijke groene ruimtes in de stad moeten zijn? Vind het antwoord op deze en meer vragen via deze link.

nieuws

Over het microbioom, harige viervoeters, biodiverse natuur, voeding en tuiniers!

Hier ben ik weer met mijn darm-brein obsessie. Het moest dan maar zo interessant niet zijn!

Aanleiding voor dit schrijven is alweer een nieuw boek over dit thema. Het boek “De bacterie en het brein. De invloed van je darmflora op de gezondheid van je hersenen“. Dit werk van auteur Iris Sommer is in mijn ogen een must read voor iedereen die bezig is met het thema natuur en gezondheid. Waarom? Omdat het er hoe langer hoe meer naar uitziet dat ons darmmicrobioom of onze darmflora een enorm groot effect uitoefent op ons psychisch en fysiek welzijn. Ok, de link met gezondheid is daarmee duidelijk gesteld, maar wat heeft dit met natuur te maken?

Contact met natuur – bij voorkeur veilige biodiverse natuur – kan waarschijnlijk zowel rechtstreeks als onrechtstreeks een positieve impact hebben op datzelfde darmmicrobioom.

Rechtstreeks doordat we op die manier bijvoorbeeld contact maken met goede micro-organismen die ons darmmicrobioom zullen verrijken. Belangrijk, want een rijker darmmicrobioom of een gevarieerdere darmflora blijkt uit onderzoek beter voor ons fysiek en psychisch welzijn dan een aan soorten arme darmflora.

Onrechtstreeks doordat we, door middel van contact met veilige natuur, ons parasympatisch zenuwstelsel en onze nervus vagus gaan prikkelen. Dit zal resulteren in stressvermindering. Minder chronische stress betekent een positieve impact op het darmmicrobioom.

Daarnaast zou het kunnen dat, door aan iets zoals tuinieren te doen, we niet alleen in contact komen met goede micro-organismen, maar ook gezonder, gevarieerder en vezelrijker zullen eten. Dit blijkt gunstige effecten teweeg te brengen op ons darmmicrobioom of op het aantal en de soorten bewoners die in onze darm zullen en willen leven.

Benieuwd naar wat ons darmmicrobioom of onze darmflora voor onze (brein)gezondheid kan betekenen? Wat het effect is van chronische stress, harige huisdieren, voeding met veel vezels en polyfenolen (een kleurstof uit groenten en bonen), contact met (biodivers)groen en tuinieren? Benieuwd? Lees dan hier verder.

nieuws

Natuurcontact en onze nervus vagus; natuur en de polyvagaaltheorie van Porges

De reden waarom natuur het contact met onszelf en anderen verbetert, ons minder eenzaam kan doen voelen, ons kan kalmeren en onze immuniteit kan helpen te verbeteren, heeft misschien te maken met ons autonoom zenuwstelsel en meer specifiek met de zogenaamde ventrale vagale staat uit de polyvagaaltheorie van Porges. Benieuwd naar meer? Lees dan hier verder.

nieuws

Verhoud je tot jezelf en de ander als tot de natuur en het heelal en leer zo jezelf en de ander beter te begrijpen

Jeremy Thomas “Stars Galaxy Rocky Mountain” bron Wikimedia

Met kerst en het eindejaar voor de boeg staan er bij velen onder ons weer tal van feestjes, diners en recepties op de agenda. De kans is daardoor meteen groot dat je naast of tegenover iemand komt te zitten die jou zijn of haar problemen wil vertellen. Maar met welke ingesteldheid kan je best naar die persoon, zijn of haar verhaal, luisteren. Hoe kunnen we hem of haar proberen te begrijpen? Kunnen we hier lessen trekken uit hoe wij ons verhouden tegenover de natuur? Mogelijks wel.

In plaats van als een tik-tok psycholoog te denken dat je iedereen kan doorgronden en analyseren zouden mensen zich wat meer tot zichzelf en de ander moeten verhouden als tot de natuur en het heelal.  Dat wil zeggen met een nieuwsgierige en tegelijkertijd respectvolle, bescheiden mindset. Dit beseffende dat niet alles te begrijpen valt daar het mysterie te groot is. Moesten we dit als mens doen, dan zou het ons – paradoxaal genoeg – misschien net kunnen helpen om onszelf en de ander beter te begrijpen. Aanleiding van deze gedachte zijn enkele uitspraken van psychiater en filosoof Damiaan Denys. Nieuwsgierig naar meer? Lees dan hier verder.

We expect tot understand everything – but we don’t even know what a thought is, although we know we have them.
Jon Kabat-Zinn

Uit Healing and The Mind, Bill Moyers, Doubleday, 1993

nieuws

Waarom wij meer buiten moeten komen; over zonlicht, vitaminen, feelgoodhormonen en opioïdenverslaving

De afgelopen drie dagen kruist het thema opioïdenverslaving (verslaving aan pijnstillers) meermaals mijn pad. Zo huur ik op zaterdag – zonder het goed te beseffen – een pakkende documentaire over een farmareus wiens pijnmedicatie enorm verslavend werkt, zie ik op zondag een programma op de televisie dat waarschuwt voor het overtollige gebruik van pijnstillers en lees ik op maandag toevallig op het internet een onderzoek over de link tussen vitamine D-tekort en opioïdenverslaving. En ja, een vitamine D-tekort wordt onder andere in verband gebracht met een gebrekkige blootstelling aan zonlicht. Een artikel over de heilzame effecten van zonlicht lijkt wel ment to be. Zeker op een donkere herfstdag als deze.

We zijn als mens vermoedelijke ontstaan op de Afrikaanse savanne. Dat wil zeggen in de buurt van de evenaar. Een plek waar het zonnetje vaak schijnt. Sommige dingen zijn niet veranderd sinds ons ontstaan als soort. Eentje daarvan is dat wij als mens nog altijd zonlicht nodig hebben. 

Het is daarom heel spijtig om vast te stellen dat wij met z’n allen, zeker in het westen, tegenwoordig veel te veel binnen zitten. Het gevolg is een te beperkte blootstelling aan zonlicht. Dat heeft een negatieve weerslag op onze fysiek en ons psychisch welzijn. Waarom? Omdat zonlicht heel wat positieve effecten kan hebben voor onze gezondheid. Schijnt het zonnetje dan is de kans groot dat dit de aanmaak van bepaalde belangrijke pijnstillende en opbeurende stoffen en hormonen in ons lichaam zal bevorderen. Het gevolg is onder andere minder depressieve gevoelens en vermoedelijk minder drang naar pijnmedicatie. Over welke stoffen gaat het? Waarom zou in deze context een therapeutische omgeving of een therapeutische tuin altijd over voldoende plekken met zonlicht moeten beschikken? Waarom zou dit bij mensen met een opioïdenverslaving extra belangrijk kunnen zijn? Benieuwd? Lees dan hier verder.

nieuws

Tips voor een therapeutische tuin of een helende omgeving

Is elk stukje natuur even goed of even therapeutisch? Enkele zaken waar men best rekening mee houdt bij het inzetten van natuur ten voordele van de gezondheid of bij het creëren van een therapeutische tuin of helende omgeving.

Vanuit mijn achtergrond in de klinsiche psychologie en mijn liefde voor omgevingspsychologie, krijg ik meer dan eens de vraag: wat is een helende omgeving of een therapeutische tuin en is elke stukje natuur even goed voor onze gezondheid?

Met het antwoord kan ik een gans boek neerpennen, maar niet iedereen heeft de tijd en de goesting om een antwoord van honderden bladzijden op een redelijk eenvoudige vraag na te lezen. Toch? Vandaar dat ik kort – of naar mijn standaarden toch “relatief kort” – enkele bedenkingen en adviezen voor jullie op een rijtje zet. En nee, niet elke stukje natuur is even therapeutisch of even goed om contact mee te maken. Ik kan het al meteen verklappen, zaken waarmee men best rekening dient te houden zijn onder andere biodiversiteit, het natuurlijk karakter, esthetiek, stilte, schone lucht, wandelvriendelijkheid, toegankelijkheid, veiligheid, daglicht… Zonder enkele van deze ingrediënten kan je volgens mij moeilijk spreken van een therapeutische tuin of een helende omgeving.

Zin om verder te lezen? Klik dan hier voor het vervolg van mijn verhaal.