Laten we maar meteen beginnen met dat wat De Wachter zegt over ‘het kleine goede’:
“Vriendelijkheid koppel ik aan wat de Franse filosoof Emmanuel Levinas schreef over het kleine goede. …. Want als iets troost is, dan is het dat kleine goede dat zo dicht bij die vriendelijkheid zit. Het is de mens die iets voor u doet. Iets kleins. Iets ogenschijnlijk onschuldigs. Iets dat vermoedelijk geen moeite kost en dat zomaar, met een knippering van het oog, aan de aandacht ontsnapt. Een glimlach, een hand, een schouderklop. Iets heel klein menselijks, maar iets dat zo wezenlijk is voor het menselijk bestaan. Levinas definieerde dat ‘kleine goede’ zo: Ce qui reste quand toutes les institutions se sont effondrées, quand il n’y a plus rien d’autre que l’humanité de l’autre humain. “
‘Het kleine goede’ zit dus dichtbij vriendelijkheid. Iets wat iemand anders voor je doet. Iets kleins en onschuldigs zoals een glimlach, een hand, een schouderklop of – in mijn ogen- een bloemetje. Iets kleins en tegelijkertijd iets zo groots en belangrijk voor ons bestaan als mens. Vandaar, pluk wat meer een bloemetje voor iemand anders, raap een plumpje op, een steentje, een mooi blad, om zomaar cadeau te doen. Als gebaar van vriendelijkheid, van ‘het kleine goede’. Het zal de ander troosten en gelukkig maken. Het zijn namelijk die ogenschijnlijk onopvallende dingen die een verschil kunnen maken.
Wisten jullie trouwens dat men van bloemen heeft ontdekt dat het schenken van een boeketje bij de ontvanger bijna altijd de Duchenne-lach opwekt. En de Duchenne-lach is niet zomaar een lach. Nee, het is een authentieke, spontane lach die je niet kan faken. Vandaar dat men de Duchenne-lach beschouwt als een weerspiegeling van een innerlijk gevoel van oprecht geluk en blijdschap. Want lieve lezer, jij moet beseffen dat wij mensen op twee manieren kunnen lachen; echt en nep.
Stel, je krijgt met kerst een cadeau dat je niet leuk vindt. Dat gebeurt. Maar je bent van het beleefde type. Wat doe je, je faked een glimlach. Dit om bij de gulle schenker de indruk te wekken dat je wel blij bent met zijn of haar geschenk. Onderzoekers zouden jou echter onmiddellijk doorhebben. Zij kunnen namelijk zien dat jouw glimlach niet echt is. Hoe? Doordat je bij een fake glimlach andere aangezichtsspieren gebruikt dan bij een echte oprechte lach zoals de Duchenne-lach.
Om een lang verhaal kort te maken. Het plukken en schenken van een bloemetje zal bij de ontvanger waarschijnlijk een gevoel van geluk en blijdschap oproepen. Dat gebaar van vriendelijkheid zal troost bieden en het humeur boosten. Kijk maar eens of jij bij iemand een glimlach op zijn of haar gezicht kan toveren door middel van het schenken van een leuk bloemetje.
Goed, we gaan verder met ons verhaal over het ‘kleine goede’. Wat vertelt De Wachter er nog over in zijn boek? “Dat kleine goede, als voeding voor de troost, is helaas iets dat je bijna niet kunt aanleren. Het is troostend dat het zo eenvoudig is.” Blijkbaar schuilt de magie van ‘het kleine goede’ erin dat je het uit jezelf doet, dat het je niet wordt opgedragen, dat het niet moet, maar dat iemand het uit zichzelf doet. Dat is het mooie eraan.
Spontaan voor iemand anders een boeketje kopen of een bloemetje plukken en onverwacht verrast worden door dit kleine gebaar is inderdaad altijd het leukste. Het raakt het hart dieper dan wanneer het een geschenk is op een gelegenheid waar het hoort. De kans op een Duchenne-lach zal explosief toenemen. Vandaar dat ik voorstander ben van bloemen die gegeven worden vanuit ‘het kleine goede’. Dat is magie ten top.
Bovendien is het ‘kleine goede’ dat je terugvindt in bijvoorbeeld een schouderklop, een handdruk, een glimlach, het krijgen van een blommetje een soort van erkenning. Erkenning van dingen zoals het feit dat je ziek bent, dat je iets voor anderen deed. Erkenning roept gevoelens op van gezien te worden, opgemerkt te worden. Dat geeft steun en troost.
Een bloem als onderdeel van ‘het kleine goede’, maar evengoed een bloem als onderdeel van de natuur of als onderdeel van een ritueel (ik denk dan bijvoorbeeld aan het feit dat het altaartje van mijn gestorven zus steeds vol staat met verse bloemen of aan het gegeven dat mijn moeder met de verjaardag van mijn zus op haar lievelingsplek aan de Schelde een ruiker met bloemen in het water gooide om haar te herdenken); ‘het kleine goede’, de natuur en rituelen, ze bieden alledrie troost.
De Wachter vertelt ons in het kader van zijn ziekte verder dat een goede, professionele verzorging cruciaal is, maar niet voldoende. Iemand moet een teken geven van menselijke bezorgdheid, van verbondenheid. “Je bestaat slechts in de ogen van de ander.” Een gebaar van ‘het kleine goede’, via bijvoorbeeld het schenken van een bloem, kan troost bieden en helpen omdat het laat zien dat je bestaat in de ogen van die ander. Via het geven van een bloem schep je verbondenheid. Verbondenheid tussen gever en nemer. Zo wordt duidelijk dat iemand om je geeft en aan je denkt. Het feit dat er iemand anders aan je denkt, biedt steun en troost.
Kortom, graag meer van die bloemen en gebaren van vriendelijkheid of uitdrukkingen van het ‘kleine goede’. Zeker in de context van instellingen en verzorgingstehuizen waar mensen, meer dan elders, nood hebben aan steun en troost.
Om af te sluiten: vriendelijkheid, in simpele gebaren of kleine dingen, daar heeft een mens inderdaad echt behoefte aan. Ik probeer daarom altijd te glimlachen of iets kleins te doen zoals het bieden van een luisterend oor, het geven van een kaartje, een bloemetje, een schouderklop. Je ziet aan de ogen van de mensen dat dit scheelt. Zeker als je pijn en miserie hebt, dan is menselijkheid en vriendelijkheid – de basis van het mens-zijn – datgene wat een verschil kan maken. Je laat via deze weg zien dat je de mens echt ziet, en je hebt als mens het gevoel echt gezien te worden.
- Vertroostingen: Gewone woorden van Dirk De Wachter. Dirk De Wachter. Lannoo Campus, 2022
- Doctor Flower. De therapeutische kracht van bloemen. Sara Adriaensen. Lanoo, 2022