Categorie: nieuws

nieuws

ons natuurmanifest

Reeds enige tijd werken experten bij Natuur & Mens aan een manifest en een label dat de waarde van natuur illustreert. Zowel het label als het manifest kregen al stilletjes aan vorm op diverse vergaderingen, besprekingen, via literatuuronderzoek en niet minder belangrijk op de denkmomenten met collega’s uit verschillende disciplines en organisaties. Zo hebben mensen uit disciplines zoals de biologie, psychologie, tuin- en landschapsarchitectuur, architectuur… hun inbreng gedaan.

Ons manifest handelt over natuur inclusief de mens en zal uit verschillende delen bestaan. Momenteel zijn er twee delen afgerond en klaar voor het grote publiek. Het eerste deel gaat over GEZONDE NATUUR. In onze volgende nieuwsbrief (januari/februari 2019) volgt het tweede deel over NATUUR EN DE MENSELIJKE GEZONDHEID.

Ons label, een idee dat mee groeit naarmate het manifest vervolledigd wordt, heeft als doel bij te dragen tot een andere houding tegenover natuur en een ruimer begrip van de waarde ervan. Kortom wanneer alle delen van het manifest gepubliceerd zullen zijn zal eveneens het Natuur & Mens-label een feit zijn. Natuurwaarde, natuurregeneratie en denken als natuur vormen de rode draad.

nieuws

Een stad zonder natuur maakt ons ziek

Het pleidooi voor meer gezonde natuur is geen vraag van één miljoen. Het is op wereldschaal een vraag van wel meer dan vier miljard. Vier miljard stadsbewoners die op onze planeet aarde rondlopen; dat zegt een minimale schatting. Dit betekent concreet dat de habitat van zowat 55% van alle homo sapiens bestaat uit een stedelijke omgeving. Als je weet vanwaar we komen en hoe we ooit leefden is dat ongelooflijk.

De evolutie van onze voorouders naar onze huidige vorm startte naar alle waarschijnlijkheid zo’n 6 à 7 miljoen jaar geleden. Als we het beginpunt van de urbanisatie laten samenvallen met de industriële revolutie dan speelt de geschiedenis van onze soort zich slechts 1% van de tijd af in een moderne stedelijke omgeving. De overige 99% leefde homo sapiens in een natuurlijke setting. De kloof tussen de natuurlijke omgeving, waarin ons lichaam en onze hersenen zijn geëvolueerd en waaraan ze zijn aangepast, en de hoogtechnologische, artificiële, stedelijke context waarin we de dag van vandaag leven bezorgt de hedendaagse mens stress. Een oud lichaam in een nieuwe wereld. De laatste jaren neemt het wetenschappelijk bewijs toe dat natuur of natuurlijke stimuli ons ontspannen en onze gezondheid positief beïnvloeden.

Dat het dus geen al te goed idee is te leven in een doodse betonnen jungle, zonder voldoende natuur om ons heen, staat vast. Het recht op een menswaardige omgeving wordt in zo ‘n situatie immers dag na dag geschonden. Laat het dus duidelijk zijn dat we snel een antwoord moeten bieden op deze huidige omgevingsverandering. Een verandering van een groene naar een betonnen leefomgeving die alsmaar grotere proporties aanneemt. Zo groot dat ze misschien wel, naast dat van duizenden andere soorten, het voortbestaan van de gehele mensheid zoals we ze nu kennen bedreigt?

Lees verder

nieuws

Over natuur, depressieve gevoelens, pijn en eenzaamheid

Vincent van Gogh, Kröller Müller Museum, circa 1890. Bedroefde oude man.

Misschien heeft het wat langer op zich laten wachten dan ik zelf gehoopt had maar hier uiteindelijk dan toch het vervolg op het stuk over eenzaamheid  en natuur geïnspireerd op het boek van Manfred Spitzer. Zoals ik jullie reeds beloofde beste lezers, zal dit stuk jullie een beetje meer vertellen over natuur, eenzaamheid, pijn, depressieve gevoelens en onze basisbehoeften.

We steken van wal met het thema pijn. Een thema dat mede dankzij mijn lieve nonkel, professor Hugo Adriaensen, mijn interesse heeft gewekt. In deze context zou ik het graag met jullie hebben over een populaire studie van Roger Ulrich. Voor diegenen onder ons die nog niet vertrouwd zijn met dit, toch wel wereldberoemde, onderzoek zullen we het opzet en het resultaat nog even kort schetsen.

In het begin van de jaren 80 uit de vorige eeuw bestudeerde Ulrich welk effect het uitzicht vanuit een ziekenhuiskamer had op patiënten hun herstel en hun ervaring van pijn. Na het ondergaan van een galblaasoperatie werd een groep patiënten een kamer toegewezen die uitkeek op een boom, een andere groep kreeg een kamer die enkel zicht had op een bakstenen muur. Wat bleek? Patiënten met de kamer met het groene uitzicht herstelden sneller en vroegen minder pijnstillers dan zij met de kamer met het zicht op enkel wat bakstenen. Hoe kwam dit? Via welk mechanisme verliep het reduceren van pijn bij het zien van een boom? Met de informatie uit het boek van Spitzer in het achterhoofd kunnen we hierover een mogelijke hypothese distilleren.

 lees verder

nieuws

Ann Sterckx, nieuwe expert voor Natuur & Mens

Natuur & Mens voelt zich vereerd om ecopsychologe, Ann Sterckx, een van de pioniers op het gebied van ecopsychologie en natuurcoaching in België, te mogen verwelkomen als expert in ons team.

Afgelopen zomer gingen twee van onze leden, Andries Saerens en Pepijn Verheyen, reeds op bezoek bij haar en haar partner Rudy Vandamme. Het werd een zeer boeiend en buitengewoon gesprek in het prachtige decor van de Franse natuur.

Voor wie onder ons Ann Sterckx nog niet kent; Ann is een bruisende, sprankelende persoonlijkheid met een passie voor enerzijds ‘persoonlijke ontwikkeling, ingebed in de ontwikkeling van een groter geheel’ en anderzijds het gebied van de ecopsychologie, natuurcoaching, transitie en duurzaam activisme. Meer lezen over Ann? klik dan via deze link door naar haar experten pagina.

Zelf ook interesse om je als expert voor Natuur & Mens vzw aan te sluiten?
Stel je dan kandidaat via het formulier.

nieuws

INTERVIEW: BOUWSTENEN EN INSPIRATIE VOOR KINDGERICHTE VOORTUINEN.

Naar aanleiding van een nieuwe brochure ‘Bouwstenen en inspiratie voor kindgerichte voortuinen’ ging Natuur & Mens op de koffie bij Kind & Samenleving. In de eerste plaats is de brochure bedoeld voor ontwerpers, planners en stedenbouwkundigen. Zij kunnen de voorwaarden scheppen om van onze vaak vergeten voortuinen échte plekken te maken, het liefst mét de kinderen erbij, voor spel, ontmoeting en ontdekking van de buurt.

 

nieuws

Meer natuur minder dodelijke eenzaamheid?

 

Eenzaamheid blijkt dodelijker dan roken en gebrek aan beweging. Kan meer natuur het aantal dodelijke slachtoffers ten gevolge van eenzaamheid verminderen? Hierboven het schilderij van Alphonse Osbert: La Solitude du Christ, 1897

Ik maak me vanuit mijn opleiding klinische psychologie en vanuit mijn mens-zijn zorgen omdat er op zo’n grote schaal eenzaamheid heerst in onze westerse wereld. Het dreigt een megatrend te worden. Temeer omdat ik weet hoe bedreigend eenzaamheid kan zijn voor onze gezondheid. Zo blijkt uit onderzoek dat eenzaamheid ongezonder is dan roken of te weinig bewegen. Ik maak me verder zorgen omdat egoïsme, materialisme en narcisme in onze maatschappij aan een opmars bezig zijn.  

Zeker als ik besef dat we deze eigenschappen in verband kunnen brengen met eenzaamheid en sociaal isolement. Ik maak me tot slot zorgen omdat er zoveel natuur verdwijnt en onze band met natuur zoek is. Niet in het minst als ik aan de studies denk die ons laten zien dat natuur kan bijdragen aan altruïsme en minder eenzaamheid.

De beste boeken zijn niet deze waar jij naar op zoek bent maar diegene die jou vinden. Het lijkt alsof je ze wel in je vizier moest krijgen, alsof ze niet toevallig op je pad komen, alsof ‘it is ment to be’. Dit was ook het geval bij het boek ‘Eenzaamheid’ van de Duitse neuroloog, psycholoog en filosoof Manfred Spitzer. Toen ik wat in het boek bladerde merkte ik dat hij, net zoals mezelf, linken maakt tussen natuur en eenzaamheid. Onmiddellijk schieten me er dan vragen te binnen over dingen zoals, wat is het verband tussen een afname van natuur in onze westerse wereld enerzijds en een toename van eenzaamheid anderzijds?  Hoe komt het dat we, door de eenzaamheid op te zoeken in de natuur, ons contradictorisch genoeg juist minder eenzaam voelen? Als we weten welke invloed eenzaamheid heeft op onze gezondheid, is het verminderen van eenzaamheid dan één van de belangrijkste helende factoren van natuur? Belangrijker dan bijvoorbeeld het feit dat natuur ons meer zou doen bewegen of onze immuniteit zou verhogen? Kan meer natuur er met andere woorden voor zorgen dat er minder dodelijke slachtoffers vallen ten gevolge van eenzaamheid? En zo gaat het in mijn hoofd nog een tijdje door. Waar het eigenlijk volgens mij op neerkomt is dat eenzaamheid een belangrijk hedendaags thema is, zeker in relatie tot natuur. Lees verder.

nieuws

Op bezoek bij Natuurmensen – een interview met Ann Sterckx en Rudy Vandamme

Natuur en Mens ging recent op bezoek bij Ann Sterckx en Rudy Vandamme, 2 ecopsychologen die de relatie tussen mens en natuur diepgaand onderzoeken, op persoonlijk vlak, maar ook in hun professionele activiteiten. Voor hen is een diepgaande relatie met natuur een absolute noodzaak om als mens tot volle bloei en authenticiteit te komen en dienen we de natuur met respect en eerbied te behandelen, als gelijkwaardige partner. Net zoals Natuur en Mens vinden zij dat natuur opnieuw op de voorgrond moet komen van onze alledaagse beslissingen, in het besef dat wij als mens deel uit maken van iets veel groter dan onszelf.

Onderstaand filmpje is het relaas van de bijzondere conversatie die we met hen hadden. Laat het jou ook zo inspireren net zoals het met ons heeft gedaan!

Voor meer info en contact met Ann en Rudy, ga naar: http://earthwise.education/

nieuws

Back to beast: Leef terug meer als een beest!

Onlangs sprong de titel van een klein boekje me in het oog. Ik kreeg het, alsof het lot ermee gemoeid was, onder mijn neus geschoven in de plaatselijke bibliotheek. ‘Leef als een beest’ stond er. Interessant dacht ik en dat bleek na het lezen ervan ook zo te zijn.
Het boekje is op een zeer vlotte en toegankelijke manier geschreven door psychiater en hoogleraar Witte Hoogendijk en chef Boeken bij de Volkskrant Wilma de Rek. Zij laten ons zien dat de kloof die er heerst tussen datgene waarvoor ons lichaam gemaakt is en datgene wat we datzelfde lichaam heden ten dage aandoen, leidt tot modernetijdsziektes zoals  burn-out, depressie, obesitas en een hoge bloeddruk. Door meer te leven als een beest zouden we minder last hebben van beschavingsziektes. Hier ben ik het helemaal mee eens! Waarom? Hieronder een woordje extra uitleg.
Stel je gaat in het bos wandelen en ontdekt in het hoge gras een achtergelaten vossenjong. Je neemt hem mee naar je thuis; een appartement in het midden van Antwerpen waar de trams en bussen voor je deur voorbijrazen. Je maakt voor hem een nestje op je zetel. Vertroetelt hem de hele dag, kijkt samen met vossenjong televisie en propt hem vol met allerlei lekkers zoals pringles, oreo’s en cola. Is het dan raar dat na een paar weken een dik vossenjong je met zielige, doffe ogen aankijkt? Wellicht niet. De meesten onder ons vinden het gelukkig nog logisch dat het vossenjong ongelukkig is in deze situatie; omdat wilde dieren zoals hij nu eenmaal in het bos thuishoren.

Maar hoe zit het dan met mensen? Horen die eigenlijk wel thuis op een appartement in de stad, hun dagen slijtend op een stoel terwijl ze zich volproppen met allerlei calorierijke snacks? Zijn mensen eigenlijk ook van oorsprong geen dieren, net zoals het vossenjong, afkomstig uit de wilde natuur?

Het boek ‘Leef als een beest’ begint met een soortgelijk relaas. Een soort van eyeopener.

Bewijs van de mens zijn plaats in de natuur, Huxley 1863, p22

Wanneer je goed en wel beseft dat wij eigenlijk ook gewoon dieren zijn, of zoals Desmond Morris het zegt: ‘kale apen’, dan is het zeer confronterend om langs hoge grijze appartementsblokken te rijden gelegen in een betonnen jungle naast een of andere ring- of snelweg. In je gedachten zie je de mensen, of moet ik zeggen beesten, opeengepakt zitten in hun kleine betonnen hokjes.

Wat met varkens die opgehokt in een stal leven? Die krijgen gedragsstoornissen, worden gestrest of agressief. Bijten elkaars staart en oren af. Mensen vertonen veel gelijkenissen met varkens. Niet alleen fysiek maar ook sociaal. Als wij mensen te dicht bij elkaar zitten loopt het ook mis. We zijn tenslotte evengoed als varkens gewoon maar dieren. Al moeten we toegeven dat we dieren zijn met een geavanceerde vorm van sociaal gedrag, een eusociale soort.

In het boek ‘Over groen en gezondheid. Groen als medicijn?’ maakten mijn man en ik al de vergelijking tussen twee groepen dieren. Een die in gevangenschap moet leven en wel voldoende eten en drinken krijgt maar gespeend wordt van zijn of haar natuurlijke habitat en een die in gevangenschap leeft, in een decor dat volledig lijkt op hun natuurlijke habitat. Het resultaat is dat de eerste groep gemakkelijker gestresseerd, angstig en depressief gedrag zal vertonen dan de tweede. Bij mensen van het ras ‘Homo sapiens’ is dit evengoed het geval.

Sommige religies willen ons doen geloven dat wij opeens, bij wijze van spreken uit het niets, op aarde zijn verschenen. Wij zijn door een magische hand geschapen. Dit doet ons vergeten dat wij net als andere diersoorten het product (en dus naar alle waarschijnlijkheid niet het eindproduct want evolutie is een proces dat altijd bezig is) zijn van een evolutie- en selectieproces. Wij zijn uit andere soorten ontstaan en niet zomaar in een keer in de gedaante van de hedendaagse mens op onze planeet verschenen. Het bewijs van ons ‘dierlijke’ zijn enkele oude resten die we nog altijd in ons meedragen. Denk maar aan ons staartbeentje (een overblijfsel van een kwispelende staart) of aan onze wijsheidstanden (in vervlogen tijden handig gereedschap om grote stukken vlees te verorberen, nu iets minder functioneel sinds de uitvinding van fijngemalen preparé en kant en klaar gehakt in bakjes).

We kunnen met andere woorden niet ontkennen dat we, net zoals andere dieren, afstammen van andere (dier)soorten. De vraag is dan: als we gewoon beesten zijn moeten we dan ook niet (terug) wat meer gaan leven als (oer)beesten? Zeker in het geval ons gestel nog niet is aangepast aan onze moderne leefstijl. En ‘be a beast’ hoe doen we dat?

lees verder

nieuws

Toxicoloog Henk Tennekes: “We hebben de denkfout gemaakt voedsel met gif te produceren.”

Alize Hillebrink brengt een mooie reportage over Toxicoloog Henk Tennekes.
LEES HET VOLLEDIGE VERHAAL OP: WWW.CONTACTZUTPHEN.NL

 

Natuur & Mens maakt een synthese:

Toxicoloog Henk Tennekes  (1950) is universiteitsdocent, doctor en ingenieur en heeft een succesvolle loopbaan als hij in 2009 wereldkundig maakt dat de massale bijen- en vogelsterfte samenhangt met neonicotinoïde pesticiden, ook wel neonics genoemd. Hij publiceerde zijn boek ‘A disaster in the making waarin hij het grote publiek waarschuwde voor een dreigende milieucatastrofe. Het middel zou het ei van Columbus zijn. Producent Bayer, ook bekend van Aspirine, brengt de stof aan het begin van de jaren negentig op de markt. Het is een middel waarmee zaaizaad kan worden gecoat alvorens het de grond in gaat. De boer heeft door deze preventieve behandeling geen omkijken meer naar zijn gewassen. Het klinkt als een sprookje, maar dan komen de problemen. De stof komt in de plant terecht en daarmee ook in het stuifmeel en de nectar. Zo komt het in de wilde bij en de honingbij die zorgen voor gewasbestuiving. De stof tast het zenuwstelsel van de bij aan waardoor deze gedesoriënteerd raakt en de weg naar de korf niet kan terugvinden. Ook verzwakt het de bij waardoor hij sneller sterft. Al met al een zeer ongewenste situatie want bijen zijn van levensbelang voor gewasbestuiving.”

Het werd de klokkenluider niet in dank afgenomen. Hij verloor al zijn geld, maar hij hield voet bij stuk en sinds eind vorig jaar is het gebruik van drie neonicotinoïden (clothianidin, thiamethoxam en imidacloprid) in Europa verboden. Ook is het inmiddels verboden om zaad dat is behandeld met neonicotinoïden te gebruiken of te verhandelen. “Ik moest voor de waarheid kiezen.”

Bijensterfte

Foto Bijen: WWW.WIBNET.NL

“In 2009 hoorde ik over de massale bijensterfte en verdiepte me erin. Ik las over incidenten in Frankrijk in relatie tot een nieuw middel waardoor bijen stierven. Ik dacht gelijk aan Druckrey: dit is een stof die geen drempelwaarde heeft, er is geen veilige dosis. Daarbij kwam dat van de zaadcoating 95 procent in de bodem bleef zitten. Bij regen komt dat in het oppervlaktewater terecht. Toen wist ik: we zijn de insecten aan het uitroeien. Eén: elke concentratie is giftig en twee: het verspreidt zich over het hele land. Insecten zijn er niet alleen voor de bestuiving, insecten zijn ook voer. Vissen leven van insectenlarven, vogels leven van insecten in de broedtijd, amfibieën, kikkers, egels, vleermuizen, reptielen. Een heel ecosysteem stort in elkaar. Er voltrekt zich een ramp.”

Zwitserse biologen hebben de laatste jaren honing verzameld van over de hele wereld en overal zaten neonicotinoïden in. Japanse toxicologen hebben in 2012 aangetoond dat die neonicotinoïdestoffen ook een interactie aangaan met de hersenen van zoogdieren. Hersenontwikkeling vindt voor het grootste deel plaats in de buik van de moeder! De nieuwste epidemiologische studies tonen een relatie tussen pesticiden en autisme bij kinderen. Uiteindelijk doet het de mens de das om.”

Foto Henk Tennekes door Henk Derksen

Gele weilanden

“Iedereen praat over de klimaatverandering als gevolg van de CO2-uitstoot. In de loop van de tijd zal dat ook tot rampspoed leiden, maar de insectensterfte is een veel directer probleem. De symbiose tussen plant en insect is miljoenen jaren oud. Die is in gevaar en daarmee ons hele ecosysteem. En wat te denken van glyfosaat dat wordt nog steeds op grote schaal toegepast. Iedereen kent ze: de gele weilanden in het voorjaar. Het helpt alle wilde planten om zeep. Klaproos, korenbloem, je ziet ze niet meer. Het is de mens die de basis waarop levensprocessen existeren zelf naar de knoppen helpt.

Het problematische is dat mensen geen doemverhalen willen horen. We hebben na de Tweede Wereldoorlog een fout gemaakt. We kampten met voedseltekorten. De efficiëntie van de voedselproductie moest omhoog. De ruilverkaveling werd ingevoerd, de mechanisatie nam toe en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Binnen tien jaar hadden we voedseloverschotten en begon de afname van de biodiversiteit. We hebben de denkfout gemaakt voedsel met gif te produceren. We moeten terug naar een ecologische vorm van landbouw, zonder gif.”

 

nieuws

Bloemen en erotiek: Het ‘WOW’ effect

Enkele weken geleden contacteerde een journaliste mij met de vraag wat het effect is van bloemen op onze psyche. Dit zette mijn denkmachine in gang. Wat doen bloemen eigenlijk met een mens? Wat maakt dat mensen zich zo aangetrokken voelen door bloemen. Daar had ik met mijn grote voorliefde voor omgevingspsychologie natuurlijk al heel wat over gelezen, maar nog nooit had iemand mij die vraag zo concreet gesteld.

Na wat grasduinen kwam ik verschillende onderzoeken tegen die laten zien dat bloemen ons een positief gevoel bezorgen. Meer zelfs ze zorgen voor opwinding of zoals men in het Engels zegt arousal.  Zeker de felgekleurde exemplaren bezorgen ons eerder een dosis ‘arousal’ dan dat ze ons kalmeren. Men spreekt in dit kader binnen mijn vakgebied over de ‘WOW factor’, het buitenproportioneel effect, van bloemen.

Maar hoe komt het dat bloemen ons net zoals seks opwinden, dat ze ons arousal bezorgen? Is er een analogie tussen beide? Het feit dat bloemen ons een positief gevoel geven zou evolutionair te verklaren zijn doordat bloemen naar vruchten verwijzen en dus een teken zijn van toekomstig voedsel.  Het lijkt logisch, ons buikje kunnen vullen is vanzelfsprekend cruciaal. Toch blijf ik bij deze uitleg wat op mijn honger zitten. Er zijn eetbare bloemen, maar het is nog even wachten op echt voedsel bij het zien van een ontluikende bloem. Is er niet meer aan de hand, welke evolutionaire processen zijn er nog van tel?

Wel, volgens mij is er nog een andere verklaring waarom bloemen bij ons niet alleen een positief gevoel maar meer specifiek net zoals bij seks arousal of een ‘WOW’ effect oproepen. Mijn ‘Coïtus Naturalis’ hypothese is dat ze dit doen omdat ze refereren naar voortplanting. Bloemen zijn tenslotte niets anders dan de geslachtsorganen van planten. Verder is voortplanting via seks net even belangrijk voor onze overleving als voedsel.  Het zijn beide basisbehoeften. In deze zin is de tweede hypothese even plausibel als de eerste. Zeker wanneer we weten dat we als mens een diepere verbinding kunnen hebben met planten, dat we hun taal onbewust begrijpen en zelfs spreken.

Verder is er het cultureel aspect, zijn er de mooie gedachten die worden opgeroepen bij het zien of ruiken van bloemen. Deze gedachten worden doorgaans gelinkt aan vreugde, intimiteit en seks. Dat zijn de vrije associaties die we maken wanneer we ons tussen de bloemen begeven. Zowel het aanvoelen van de seksualiteit van de plant zelf als de link met datgene dat we kunnen omschrijven als het begrip ‘seks’ bepaalt dus onze beeldvorming.
De verwondering die wordt opgeroepen, de fysieke aantrekkingskracht die er van uitgaat, lijkt dan plots zeer logisch voor bloemen.

Niet gek dat bloemen al zeer lang in de geschiedenis symbool staan voor liefde. In de kunst bijvoorbeeld wordt de bloem al eeuwen gebruik als metafoor voor vooral vrouwelijke maar evengoed soms mannelijke geslachtsorganen en dus voor voortplanting. Hieronder enkele illustraties en duiding van de link tussen erotiek en bloemen.

Heb je er al eens bij stilgestaan dat wanneer je met je kinderen in de lente een bezoekje brengt aan prachtige lentebloeiers, zoals de boshyacinten in het Hallerbos, je eigenlijk naar plantenseks staat te kijken. Is de uitbundige bloei van planten in de lente niet een en al vertoon van genitaliën? Alsof je door de rosse buurt wandelt? Misschien, volgens sommigen onder jullie, wat seksitisch van toon, maar heb ik geen gelijk als ik zeg dat bloemen gewoon de geslachtsorganen van planten bevatten?

lees verder