Het begrip van de nietigheid van ons leven tegenover het groter geheel leert ons relativeren. Door de social media zijn we constant bezig met het beeld dat anderen van ons hebben, het nastreven van succes en roem. Marcus laat duidelijk zien dat dit onzinnig is want dat ons leven, en dus ook de roem die we nastreven, zeer vluchtig is. Dat het, in het licht van het groter geheel, niet zoveel uitmaakt, want dat we toch direct vergeten worden, zelfs de meest roemrijke. Daarnaast is er het begrip ‘verandering’. De natuur en wijzelf zijn constant in verandering. Neem nu de seizoenen en de cyclus van leven en dood. Niets blijft. Daarom moeten we genieten van wat zich nu aandient en niet zozeer in het verleden en de toekomst leven. Enkel het heden, het huidige moment, is wat we kunnen bezitten. Verandering impliceert ook dat wanneer het even niet zo goed gaat dit niet betekent dat het altijd zo zal zijn. Kijk naar de natuur; na de winter is er weer de lente.
Het is opvallend hoe helder en logisch Marcus zijn eigen gedachtengang omtrent deze thema’s op papier zet. Het was zijn doel om langs deze weg zichzelf beter te leren kennen en zichzelf als mens te verbeteren. Het is opvallend hoe actueel het boek tot op de dag van vandaag is. Hoe mensen doorheen de geschiedenis met dezelfde problemen worstelen en met dezelfde existentiële vragen zitten. Niet verwonderlijk dat het tot de favoriete werken behoort van tal van auteurs, politici en wereldleiders.
Zelf kwam ik op het idee om het boek te lezen door een werk van de bekende Amerikaanse psychiater Yalom. Het boek had een van zijn patiënten, in het kader van een therapeutisch proces, geholpen om tot een aantal inzichten te komen. Nu ik het zelf lees begrijp ik zeer goed waarom Yalom het aan zijn patiënt aanraadde en waarom hij zelf geëmotioneerd was door enkele van de citaten die tijdens de sessies aan bod kwamen. Logisch ook dat het werk soms de titel ‘Meditaties’ krijgt. Het zet aan tot een soort van meditatief nadenken (wat trouwens het beste lukt in een natuurlijke omgeving) over het leven van de mensheid in relatie tot de natuur en de kosmos in het algemeen en over het leven van de persoon zelf in het bijzonder.
Daar Marcus verschillende keren de link legt met de natuur dacht ik dat het wel leuk was om een artikel over zijn werk te schrijven met een voorbeeld van een van zijn citaten dat ons goed laat inzien dat de natuur ons troost kan bieden.
(3.2) “BESTEED OOK AANDACHT AAN HET VOLGENDE: OOK DE NEVENEFFECTEN VAN NATUURLIJKE PROCESSEN HEBBEN IETS AANGENAAMS EN AANTREKKELIJKS. BROOD BIJVOORBEELD BARST BIJ HET BAKKEN OP SOMMIGE PLAATSEN OPEN EN JUIST DAT HET ZO GEBARSTEN IS, WAT EIGENLIJK NIET VOLGENS DE REGELS VAN DE BAKKUNST IS, TREKT OP EEN OF ANDERE MANIER DE AANDACHT EN MAAKT DAT JE ZIN KRIJGT ERVAN TE ETEN. EN NET ZO BIJ DE VIJGEN DIE, ALS ZE HELEMAAL RIJP ZIJN, GEBARSTEN ZIJN. EN BIJ OLIJVEN DIE VAN DE BOOM VALLEN, GEEFT JUIST HET FEIT DAT ZE OVERRIJP ZIJN EEN SPECIALE BEKORING AAN DE VRUCHTEN. OOK HET ZICH NEERBUIGEN VAN RIJPE KORENAREN, DE HUIDPLOOIEN BOVEN DE OGEN VAN EEN LEEUW, HET SCHUIM DAT UIT DE BEK VAN EEN WILD ZWIJN DRUIPT EN NOG VEEL MEER DINGEN ZIJN, ALS JE ZE OP ZICHZELF BESCHOUWT, VERRE VAN MOOI, MAAR OMDAT ZE HET GEVOLG ZIJN VAN PROCESSEN IN DE NATUUR, DRAGEN ZE TOCH TOT DE SCHOONHEID DAARVAN BIJ EN ZIJN ZE BOEIEND. ZODAT, ALS IEMAND DAAR GEVOEL VOOR HEEFT EN EEN DIEPER INZICHT BEZIT IN DE ONTWIKKELINGEN VAN HET GROTER GEHEEL, HIJ BIJNA NIETS MOOI ZAL VINDEN, ZELFS NIET DINGEN DIE OPTREDEN ALS GEVOLG VAN IETS ANDERS. ZO IEMAND ZAL OOK DE OPENGESPERDE BEK VAN EEN WILD DIER IN HET ECHT MET MINDER PLEZIER BEKIJKEN DAN DE AFBEELDINGEN DIE SCHILDERS EN BEELDHOUWERS ERVAN MAKEN. HIJ ZAL IETS ALS EEN HOOGTEPUNT EN SCHOONHEID KUNNEN ONTDEKKEN IN EEN OUDE MAN OF VROUW, EN DE AANTREKKELIJKHEID VAN JONGEREN ZAL HIJ OP ZIJN EIGEN RUSTIGE MANIER GADESLAAN. EN ER ZULLEN ZICH VEEL VAN ZULKE DINGEN VOORDOEN, DIE NIET IEDEREEN AANSPREKEN, MAAR ALLEEN DEGENE DIE ZICH ECHT VERTROUWD HEEFT GEMAAKT MET DE NATUUR HAAR WERKEN.”
– MARCUS AURELIUS –
In de versie die ik lees zijn er achteraan in het boek in het jaar 1994 aantekeningen toegevoegd door de vertaalster Simone Mooij-Valk. Over dit citaat schrijft zij:
“DE NEVENEFFECTEN VAN NATUURLIJKE PROCESSEN (ZOALS MARCUS HET NOEMT) ZIJN NET ALS DINGEN DIE TOEVALLIG GEBEUREN, VOOR DIEGENE DIE ZE OP DE JUISTE MANIER BEKIJKT, NIET ALLEEN AANVAARDBAAR, MAAR ZELFS MOOI. HET ZIJN IMMERS WERKEN VAN DE NATUUR. DEZE GEDACHTE BIEDT MARCUS TROOST EN HELPT HEM ONAANGENAME DINGEN TE ACCEPTEREN.”
– SIMONE MOOIJ-VALK –
Net als Marcus kunnen wij in dit citaat ook troost vinden voor afwijkingen, onvolmaaktheden, tekenen van veroudering… die het gevolg zijn van natuurlijke processen. Als we ze op de juiste manier bekijken en interpreteren dan weten we dat ze bij het leven horen en werken zijn van de natuur. En dat we ze in plaats van lelijk en verwerpelijk evengoed als mooi kunnen beschouwen. Wabi Sabi, perfecte imperfectie, zoals de Japanners het zeggen. In de natuur, en dus ook bij de mens die onderdeel is van diezelfde natuur, is niet alles perfect en alles 100% gelijk aan elkaar. We vergeten dit tegenwoordig nogal eens. We denken dat we allemaal slank, blond en blauwogig moeten zijn, dat we niet ouder mogen worden. We streven de eeuwige jeugd na en zien niet, zoals Marcus, de schoonheid in een oude man of vrouw. Terwijl ouderdom eigenlijk gewoon een andere fase is in ons leven gekenmerkt door haar eigen charme. Net zoals er in de natuur verschillende seizoenen zijn die elk hun eigen schoonheid bezitten. Of is de lente en zomer in alles beter dan herfst en de winter? We zien afwijkingen als iets abnormaals en slechts. We denken dat we om gelukkig te zijn volmaakte kopiëen moeten nastreven van een geïdealiseerd irrealistisch (jeugdig) rolmodel.
Fantastisch toch hoe een boek uit de Romeinse tijd zo hedendaags is en ons, aan de hand van onder andere verwijzingen naar de natuur, troost en inzicht kan bieden in onszelf en de wereld rondom ons.
Ik raad iedereen aan om het boek niet in een keer uit te lezen. Leg het liever op je nachtkastje en lees af en toe een stukje. Zo krijgen de citaten de nodige tijd om even te bezinken. Wat ik eigenlijk wil zeggen. Het boek ligt nog op mijn nachtkastje. Het is nog niet uit. Denkelijk hoor je dus nog van mij.
Wordt ongetwijfeld vervolgd…