Niet verwonderlijk dus dat bloemen een bepaald seksappeal uitstralen. Dat dit zo is zien we in een lange traditie van het gebruik van bloemen in bijvoorbeeld de kunst.
Het gebruik van bloemen als symbool voor vrouwelijkheid en vrouwelijke seksualiteit gaat zeer ver terug in de geschiedenis en komt bijna overal ter wereld voor. Een van de enige uitzonderingen hierop betreft Afrika waar tere bloemen minder lang meegaan en vooral de bladeren, de bast en de wortels van planten en bomen belangrijk zijn.
De bloem staat doorheen de tijd ofwel symbool voor de aanwezigheid ofwel voor de afwezigheid van seksualiteit. Zo is een bloem, meestal een roos of witte lelie, vaak het teken voor de afwezigheid van vrouwelijke seksualiteit, voor maagdelijkheid of voor onschuld. Maar evengoed zien we parallellen tussen bloemen en aspecten van de vrouwelijke seksuele anatomie zoals een vagina , vulva, of schaamlippen. Bloemen worden daarenboven als teken gezien van bepaalde seksuele daden of voorkeuren. Verder laten seksuele mijlpalen uit het leven van een vrouw zich symboliseren door bloemen. De puberteit, de menstruatie, de eerste seksuele activiteit, vruchtbaarheid, zwangerschap, de menopauze; ze laten zich allemaal beschrijven aan de hand van de taal van bloemen.
De connectie tussen vrouwelijke seksualiteit en bloemen heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat het doel van bloemen het verleiden van insecten is. Dit om tot bevruchting en reproductie te komen. Bloemen dienen in het plantenrijk dus om te verleiden en tot seks over te gaan.
Maar is dit ook niet wat vrouwen soms doen? Gaan vrouwen niet, net zoals bloemen insecten proberen te lokken, mannen verleiden om tot bevruchting en reproductie van de menselijke soort over te gaan? Er zijn in deze zin dus wel degelijk overeenkomsten tussen bloemen en vrouwen.
Daarnaast zijn er nog de esthetische gelijkenissen tussen bloemen en vrouwelijke geslachtsorganen. Volgens sommigen zouden mannen bloemen in het kader hiervan sexy vinden. Het zien van bloemen zou hen een gemakkelijke en toegangelijke vorm van plezier verschaffen. Zoals porno zou het zien van bloemen geen ander doel dienen dan het plezier van het kijken zelf.
Of dit werkelijk zo is laat ik in het midden. Wat wel vaststaat is dat er tussen bloemen, vrouwen en seks al eeuwenlang een link bestaat. Dat het vooral om vrouwen gaat zien we onder andere aan de vele meisjesnamen die refereren naar bloemen. Denk maar aan Roos, Iris, Margriet en Madelief.
En nu een reis doorheen de tijd. In oude culturen zoals die van Egypte, het Oude Griekenland, Rome en India zijn heel wat linken tussen vrouwelijke seksualiteit en bloemen terug te vinden.
Een aantal voorbeeldjes. De Griekse en Romeinse godin van de liefde en verleiding staat afgebeeld met bloemen. Vrouwelijke schaamlippen werden (klinisch) beschreven aan de hand van mirte. Geuren van bloemen, zoals deze van viooltjes, werden in verband gebracht met seksuele opwinding. De godin van de lente en van de bloemen Flora was oorspronkelijk die van de oogst (bloemen staan voor voedsel) maar werd geleidelijk aan meer en meer geassocieerd met seks. De jaarlijkse Florale spelen, die werden georganiseerd om de godin Flora te eren, waren zeer losbandig en draaiden onder andere uit op openbare seks.
Wat later in het Christendom stonden bloemen symbool voor de onschuld en iets wat zedig was, met name de Maagd Maria. Vooral dus maagden, maar evengoed fatsoenlijke getrouwde vrouwen werden vergeleken met een bloem. De omsloten tuin bijvoorbeeld, met daarbinnen bloemen die niet bereikbaar en afgeschermd waren voor de buitenwereld, vormden een teken van maagdelijkheid en seksuele onschuld. De Maagd Maria zelf werd meestal gesymboliseerd door een witte doornloze roos. Dit kon in sommige gevallen ook een lelie of violet zijn. Tot op de dag van vandaag staan witte rozen nog altijd voor puurheid en onschuld en zijn het de rode die een seksuele lading bezitten. Bijna iedereen begrijpt het verschil tussen en rode roos en een witte, een gesloten jong knopje en een open volle bloem.
De idee van bloemen als symbool voor vrouwelijke onschuld en maagdelijkheid zette zich vele eeuwen voort. Zo zag men blaadjes die van een roos vallen als het verlies van seksuele onschuld. Een ‘bloem plukken’ of in het Engels ‘to deflower’ was een verbloemde term voor het ontmaagden van een jong meisje. Met dit in het achterhoofd was het niet gek dat het symbool van de bloem in de 20 ste eeuw populair werd in de prostitutie. Denk maar aan Japan waar geisha’s in ‘bloemensteden’ werkten en aan China waar prostitutie bekend stond onder de noemer ‘bloemenmarkt’. Wijn geschonken door prostituees doopte men om tot ‘bloemenwijn’. En ‘Bloemenrookkamers’ waren kamers waar men opium kon roken en tegelijkertijd van het gezelschap van prostituees kon genieten. ‘De bloem vieren’ verwees dan weer naar een banket dat genuttigd werd als viering voor de ontmaagding van een nieuw meisje. Men betaalde hoge bedragen om het spreekwoordelijke bloemetje te mogen plukken.
Maar bloemen stonden in de 19 en 20ste eeuw niet alleen voor (het verliezen) van vrouwelijke onschuld en prostitutie. Men gebruikte florale metaforen maar al te graag voor vrouwelijke genitaliën. Dat zien we bijvoorbeeld in het schilderij Olympia van Edouard Manet uit 1863. In dit werk bedekt een prostituee haar geslachtsdelen met haar hand. De roze bloem in haar haren en het boeket naast haar staan echter voor datgene wat ze met haar hand bedekt. Het boeket in haar hand is waarschijnlijk een cadeau van een klant. Het geeft aan dat ze goed ‘in de markt’ ligt. Kortom bloemen die verwijzen naar seks, liefst in een wat verdoken vorm. Wanneer het er te dik op lag, zoals in de werken van Amerikaanse schilder Martin Haede, was het ook weer niet goed. Zijn stillevens van orchideen en magnolia’s waren te excpliciet gelinkt met seks om goed te verkopen of veel aandacht te krijgen.
Denk nu niet dat bloemen enkel erotische gedachten aan vrouwen oproepen. Mannen worden eveneens op een erotische manier met bloemen geassocieerd. Dit was zeker het geval bij homoseksuele artiesten. De natuur veroordeelt niet en is, vanuit een menselijke invalshoek, eerder modern in haar opvattingen. De natuur is al veel langer dan ons in vele gevallen gender neutraal. Bloemen bezitten bijvoorbeeld in vele gevallen beide geslachtsorganen en zijn dus wat wij hermafrodiet noemen. Neem nu de calla lelie. Deze bloem was lang tijd in de kunstscene sexy en exotisch en stond door zijn androgyne vorm voor specifieke seksuele gedragingen zoals homo- en biseksualiteit.
Wie goed kijkt kan in de vorm van deze bloem inderdaad zowel vrouwelijke rondingen als een mannelijke fallus terug vinden. Niet voor niets waarschijnlijk een van de lievelingsbloemen van Freud om de link te leggen tussen een bloem en een verborgen seksuele boodschap.
In de 20ste eeuw werd het voor vrouwen gemakkelijker om artist te worden. Zeker het schilderen van zoiets als bloemen was voor vrouwen een aanvaardbare bezigheid. Toch heerste er nog een groot taboe over seks. Als je onderwerpen zoals seks aan de man wou brengen moest het met andere woorden op een meer verdoken manier. Daarnaast was er Freud die met zijn theorie associaties legde tussen alledaagse objecten waaronder bloemen en seks. Niet onlogisch dus dat vrouwelijke artisten die iets over seksualiteit wilden communiceren vaak kozen voor bloemen. Het nadeel hiervan was dat ook werken die door de artist niet bedoeld waren als een seksuele boodschap wel in deze zin (meestal door mannen) werden geïnterpreteerd. Critici zochten, onder andere door de populariteit van de Freudiaanse psychoanalyse, constant naar verborgen (seksuele) boodschappen in kunstwerken. Een mooie illustratie hiervan vinden we terug bij Georgia O’Keeffe.
O’Keeffe maakte in de jaren 20 van de vorige eeuw hele grote schilderijen in felle kleuren van natuurlijke vormen. Haar bloemen waren van zo dichtbij geschilderd dat het leek alsof je ze door een vergrootglas bekeek. Het werk Black Iris III uit 1926 roept bij velen een verborgen representatie op van vrouwelijke genitaliën terwijl het eigenlijk gaat om een uitvergrootte accurate weergave van het hart van een iris. Het was haar man die deze gelijkenis opperde. Hij had expres de link gelegd tussen seksuele Freudiaanse boodschappen en haar bloemen om haar werk te promoten. Seks verkoopt beter. Mannelijke kunstcritici vereeuwgde dit. Zelf vond Georgia het vanuit een vrouwelijk standpunt bekeken niet zo leuk dat mannen haar bloemenschilderijen interpreteerden als afbeeldingen van vrouwelijke genitalia. Hoe komt het dat (mannen) keer op keer sexuele associaties verlenen aan bloemen?
Zij wou gewoon schilderen wat ze zag en vergrootte het uit. Dit omdat volgens haar drukke rijke New Yorkers die geen tijd hadden (die bestonden toen al) alleen stilstonden en keken naar grote dingen die opvielen. Later gaf ze wel toe dat gevoelens van intimiteit en seksualteit misschien onbewust in haar werk waren gekropen door de door Freud geobsedeerde tijdsgeest. Erotiek was daarentegen iets dat de mensen zelf in haar schilderijen brachten. Mensen vonden volgens haar dingen waar ze zelf nooit aan gedacht had. Misschien had ze wel gelijk.
Na de opening van de exhibite waarop het werk Black Iris III samen met andere gelijkaardige werken te zien was luidde de commentaar van een van de critici immers: “For perhaps only half the sex is on the walls; the rest is probably in me.”
In de 20ste eeuw zouden andere artisten eveneens de link leggen tussen bloemen, planten, fruit, groenten en seksuele metaforen. Ik denk hierbij aan de seksy paprika’s van Edward Weston, de magnolia’s en calla lelies van Imogen Cunningham en de stillevens met bloemen van Frida Kahlo. Tegenwoordig is de metafoor van bloemen voor seks niet meer zo populair bij kunstenaars. Nu moet het meer expliciet gaan over seks. De kunst heeft geen metaforen zoals bloemen meer nodig om te zeggen wat ze wil zeggen.
Dit neemt niet weg dat je misschien toch eens kan nadenken over de boodschap die overbrengt als je een boeketje geeft. Wat is je bedoeling? Wil je hiermee onrechtstreeks iets zeggen? Geef je een boeket aan een geliefde. Wil je zeggen dat ze goed in de markt bij jou ligt, dat je ze associeert met seks?
Als een man een vrouw rozen geeft wat denk ze dan…? Als je na een date bloemen geeft is de boodschap dan dat je meer intimiteit wil? In sommige Italiaanse kringen geven de vrouwen immers de mannen (ja, je leest het goed vrouwen, geven mannen bloemen en niet omgekeerd) bloemen met seksuele bijbedoelingen.
Wil je dus de aandacht trekken naar een seksueel thema? Misschien moet je dan eens aan bloemen denken. Hoe sensueel kunnen ze wel niet zijn met hun organische vormen en laagjes. Niet onlogisch als je bedenkt dat het tenslotte plantengenitaliën zijn die je cadeau geeft of krijgt. En vergeet niet wat John Lennon, de favoriete zanger van mijn dochter, ooit zong; ‘love is a flower’.
Referenties
Flower Symbolism as Female Sexual Metaphor, Andrea Frownfelter, Eastern Michigan University 2010
Artikel van BBC, Erotic blooms: The sex appeal of flowers, Jason Farago, 7 maart 2016
Hoyle, H., Hitchmough, J., Jorgensen, A. (2017) All about the ‘wow factor’? The relationships between aesthetics, restorative effect and perceived biodiversity in designed urban planting. Landscape and Urban Planning, 164, p. 109-123