Een vriend belde me op. Of ik ‘Ruimte is géén luxegoed’ DS 24.09 gezien had. Nee, dat had ik niet, maar nu was mijn interesse wel gewekt.
Ik zocht de krant van de desbetreffende donderdag in onze krantenmand en las met volle aandacht. In ‘ruimte is geen luxegoed’ steekt Tom Dumez, een stadsgeograaf uit het Antwerpse, een pleidooi af voor de stad en maakt hij zich druk om een artikel dat gaat over het verlangen naar meer groene ruimte en een reportage over tuinen uit de weekendeditie DS 19 september. Deze ruimtelijk planner zegt het geheel te beschouwen als een ongenuanceerd verhaal dat veel te veel contra stad is en mensen aanmoedigt ruimte in te nemen met een privétuin. Ik gaf eerder in een weekendartikel ‘geef ons de ruimte’, waarop Tom Dumez alludeert, mijn mening over het waarom mensen verlangen naar meer natuur en wees op belangrijke tekortkomingen van een stad, zeker nu in coronatijden. Die mening blijf ik toegedaan. Het wegvallen van het sociaal weefsel leidt in een stedelijke context momenteel tot sociaal isolement. Natuur die daar een tegenwicht kan bieden is er te weinig. Kortom, de leefbaarheid van de stad wordt gehypothekeerd.
Wat als we water uit rivieren blijven wegpompen tijdens een droogteperiode, bij acuut watertekort?
Op de website van de VRT stond op 13 augustus het volgende te lezen: “De hittegolf van de voorbije week staat nu ook geboekt als “de warmste week” van ons land sinds 1833, sinds de metingen van het KMI in Ukkel.”
Verdorie dacht ik toen, de klimaatverandering eist steeds meer aandacht. Of dit juist is valt te betwisten. Een deel van de eerdere metingen werd geschrapt, zo las ik op 14 augustus, één dag later. Vandaag, meer dan een maand later, de tweede helft van september gepasseerd, gaf het kwik meer dan 25° aan en zitten we weeral met meer dan 10 dagen met absolute droogte.
Eén ding is zeker, het weeral een hele warme week.
Mensen kregen het even zwaar te verduren, net zoals planten en dieren. Wie zwakker staat is gevoelig aan extreme hitte en ook wie geen water meer krijgt gaat dood. Het gevolg; een kleine piek in de coronasterfte die niet in verhouding stond tot de besmettingsgraad, meer dode dieren langs de weg, bomen die het loodje legden… Uitdroging stond daarbij centraal. Zelfs mijn neefje van 8 lag tijdens de hittegolf, enkele dagen, met uitdrogingsverschijnselen aan een baxter in het ziekenhuis. Dat waren bange momenten, dat was schrikken!
De rol van water in de natuur is cruciaal. Zonder water zijn er geen hoogwaardige ecoystemen, is er geen leven, wel een natuurtekort. Het kleinste kind weet dat planten en dieren net als mensen niet overleven zonder. Neem nu bijvoorbeeld een cactus, zelfs daarin zit een flinke dosis water opgeslagen. Dat water wordt overigens door de plant beschermd met stekels, zuren en krachtige alkaloïden. Het lijkt erop dat meneer cactus maar al te best beseft hoe kostbaar dit goedje wel is.
Wat me dan verwondert is het feit dat wij mensen, ondanks onze verstandelijke vermogens, foute beslissingen blijven nemen. Bij bouwwerven worden honderduizenden liters bemalingswater in de riolering geloosd. Om je een idee te geven, dat zijn verschillende zwembaden per dag of zo ’n duizend auto’s die gewassen worden. Moeilijk te begrijpen dat we dit in tijden van droogte blijven tolereren. Solidariteit lijkt voor velen al ver zoek wanneer de buren hun zwembad vullen tijdens de hittegolf. Typisch menselijk zeker; de ene staat zijn auto te wassen met drinkbaar water, de andere vult een slotgracht met rivierwater. We dragen allemaal wel eens water naar zee, of niet?
Niet alleen voor mij, maar voor ons allen daarom een warme oproep tot meer collectief besef. Laat ons kiezen samen te werken aan een natuur die meer veerkrachtig is; gezonde natuur, dat kan evengoed. Zo ’n natuur biedt ons bescherming bij droogte. Denk bijvoorbeeld aan je buren en plant bomen in je tuin, denk wat meer aan de natuur en laat het water van je dak de tuin in stromen in plaats van richting riool. Besef ten volle dat de keuzes die ‘jij en wij’ maken bepalen hoe de wereld er rond ons uitziet, hoe kwetsbaar deze is en welke kwaliteit we mogen verwachten.
Droog stof tot nadenken. En ondertussen… doe ik nog een regendansje.
Bemalingswater wordt aan honderden liters per uur weggepompt richting riolering. Hoeveel planten kunnen we hier mee redden vraag je je dan af.
Deze appelaar zag ik gisteren, nee niet staan, maar liggen. Er zijn momenten dat natuur je omverblaast, dat je iets ziet dat buiten je begripsvermogen ligt. Verwondering slaat toe waar je het niet verwacht. Een appel aan een dode boom? Je houdt het niet voor mogelijk!
Mooi weer vandaag, deze Vlaamse slager van Bart Kaëll, spookt enkele seconden door mijn hoofd terwijl ik een fikse wandeling maak. Welke vreemde associatie krijgt nu weer vorm in mijn geest? Buiten het feit dat de zon schijnt zie ik geen verbanden. Ik hou zelfs niet echt van dit type muziek. Momenteel wil ik gewoon ‘zijn’, opgaan in mijn omgeving, temidden van natuur. Het pad dat ik volg meandert langs de rivier, tussen twee kastelen en een versterkte hoeve in en sluit aan op een dreef met imposante eiken. Vanaf hier is het uitkijken op de omliggende bossen en weiden. Dit is het mooiste, meest groene gedeelte van onze gemeente. Een oord van rust en ontspanning. Zeker nu, sinds corona, zijn het zulke plekken die me voldoening geven. Natuurbeleving is een must voor mij, zonder loop ik de muren op. Wat mij betreft mag die natuur vrij wild zijn. Deze natuur, die ik nu in me opneem, is des mensen. Heilzaam voor lichaam en geest dus. Dit is een cultuurlandschap met wildere accenten. Dit is veilige en leesbare natuur. Dit ken ik, dit begrijp ik.
Mijn vrouw loopt naast me. Een uurtje stappen en straks zijn onze batterijen opnieuw geladen. Flink stappen en bewegen, helpt ons de stress af te schudden. Op zo’n uitstap in eigen buurt valt trouwens heel wat te ontdekken. Sinds dit jaar verjagen de kievitten een nieuwe indringer; de nijlgans. Zwaluwen scheren dan weer, in volle duikvlucht, rakelings over onze hoofden of het rivieroppervlak. Elke dag en elk uur valt er wel wat te beleven. Maar er is meer, we amuseren ons tijdens het wandelen ook kostelijk. Na 16h is er, tot het duister valt, ongeveer één kans op vier om een ree te spotten. Hoe je beweegt en praat is dan belangrijk want we willen de dieren niet aan het schrikken brengen. Met andere wezens is er zelfs interactie; ik denk aan enkele rode eekhoorns, een waterkieken en een wilde eend; dieren die ons ondertussen herkennen. We kunnen hieruit maar één conclusie trekken. Deze natuur is wonderlijk en herbergt een ongelofelijke variatie aan schoonheid. Dit is natuur in volle glorie, onze dagelijkse vitamine g of vitamine groen.
Het is dan meer dan jammer dat wij mensen hier niet altijd het nodige respect voor kunnen opbrengen, we de geest van de natuur weigeren te begrijpen en de lente, naast subliem en inspirerend, behoorlijk dodelijk blijkt te zijn.
De mens, waarvan menigeen begiftigt is door een scrupuleus geweten, doodt leven immers al te vaak zonder pardon of medelijden. Dit gaat ver. Het verhaal van ecocide, anti-ecologie; is dat eigenlijk geen gevecht van de mens tegen zijn medemens? Daarbij opent de mens zonder dat echt te beseffen, naast de aanval op zijn persoonlijke natuurlijke kant, de aanval op de volksgezondheid.
Begrijpen wie begrijpen kan want het alarm blijft afgaan: “Biep, biep… kanker, burn-out, allergieën… COVID-19 … biep, biep…”. Worden we ooit nog wakker? Lees verder.
Recent zat ik, net zoals de meeste mensen, in ‘mijn kot’; op vraag van Maggy. Ons gezin was verenigd en nog nooit brachten we zo veel tijd zo dicht bij elkaar door. En toch, het smaakte wrang. Nee, niet omdat het ons persoonlijk tegenzat. Bij ons groeien er planten, waaronder een majestueuze Monstera deliciosa van een drietal meter hoog, in de living. Wij mogen niet klagen; we kijken thuis uit op een kleurrijk-groene tuinkamer. Wij, mijn vrouw, ik en onze twee dochters voelen nu hoe gelukkig we ons wel niet mogen prijzen met ons eigen paradijs dat bol staat van ‘groene’ en beestachtige vriendjes waaronder planten zoals onze meerstammige eik, een prachtige kerselaar die tot eind april sneeuwwit kleurde, de blauwe metershoge sering waarvan de volle bloemen vandaag hemels ruiken en dieren zoals ‘groentje’ de specht, twee stokoude bosduiven, ons koleriek roodborstje… Wij, vier tweevoeters die samenleven met de natuur, ontsnappen zo uit ‘gevangenschap’. Meer dan ooit koesteren wij onze omgeving en het leven dat daar deel van uitmaakt. We ervaren het alsof natuur een verlengstuk is van ons lichaam, een bijkomend zintuig. Wanneer de vogels uit ons kleine ecosysteem opvliegen voelt het alsof we meevliegen, wanneer de bijen de bloemen van de appelboom bestuiven zijn we euforisch, zoals de boom zelf. Wij koesteren iets kostbaars, niet financieel, wel qua omgeving.
Bij aanvang van de coronauitbraak dacht ik nog; deze ziekte maakt geen onderscheid tussen arm en rijk, in deze zijn we allemaal gelijk. Nu, na enkele weken ophokplicht, begrijp ik hoe naïef ik was. Deze ziekte treft immers vooral hen die reeds zwakker staan in onze maatschappij; ouderen, alleenstaanden en gezinnen die reeds voor COVID-19 aan de rand van de maatschappij leefden. Noem ze gerust de vergetenen want dat klinkt mooier en eerlijker dan marginalen, een term die ons het gevoel geeft dat deze mensen zelf voor een leven aan de rand kozen. Wat mij betreft zegt deze term meer over zij die deze term gebruiken (de armen van geest) dan over een doelgroep die zo benoemd wordt. Hoe dan ook, dit zijn mensen die op dit moment een ijselijke kilte voelen, een kilte die zwaarder te verduren is dan de kou uit de periode voor corona. De vergetenen liepen al op wankele benen, soms letterlijk, soms figuurlijk. Wij kunnen ons nauwelijks of niet voorstellen wat zij ervaren of de laatste weken meegemaakt hebben. De huidige staat van beleg, een lockdown met beperkte vrijheid, treft deze tweevoeters diep. Wordt het niet dringend tijd om hier iets aan te doen? Lees verder.
De gratis documentaire van Amerikaans filmmaker Michael Moore en regisseur/ecologist Jeff Gibs vertelt een groots verhaal. Deze revolutionaire documentaire is absoluut een must see voor eenieder die natuur respecteert en bewust wilt leven. Bekijk Planet of the Humans nu. Is dit voor jou geen fantastische eyeopener dan blijft het gegarandeerd een beklijvende documentaire!
Zoals in onze vorige nieuwsbrief reeds aangekondigd werken experten bij Natuur & Mens al een hele tijd aan een manifest en een label dat de waarde van natuur illustreert. Zowel voor het label als het manifest deelden mensen uit verschillende disciplines zoals de biologie, psychologie, tuin- en landschapsarchitectuur, architectuur… hun kennis en inzichten.
Ons manifest handelt over natuur inclusief de mens en zal uit verschillende delen bestaan. Momenteel zijn er twee delen afgerond en klaar voor het grote publiek. Het eerste deel werd in onze vorige nieuwsbrief geïntroduceerd en gaat over GEZONDE NATUUR. In deze nieuwsbrief zijn wij verheugd om jullie het tweede deel van het manifest voor te stellen: over NATUUR EN DE MENSELIJKE GEZONDHEID.
Alice is een meisje van 15 jaar dat geïnteresseerd is in natuur, politiek en geneeskunde. Later volgt ze haar groot voorbeeld Oliver Sacks op en wordt ze neuroloog; daar is ze steevast van overtuigd. Maar voor dit zover is heeft ze nog even de tijd om met ons haar blik op de wereld te delen. Zo maakte zij een filmpje over natuur en gezondheid. Het werd een aangrijpende maar duidelijke boodschap. Een boodschap die binnenkomt waar wij als volwassenen misschien nog iets van kunnen leren.
Hoe denkt een jong meisje over de huidige verstedelijkte omgeving met weinig of geen natuur waarin ze opgroeide? Hoe ziet zij de link tussen groen & gezondheid? Zijn jongeren zoals haar begaan met het verdwijnen van de natuur en het oprukken van een omgeving uit staal en beton? Kruip voor even in het hoofd van een vijftienjarige en bekijk hier het filmpje.
Reeds enige tijd werken experten bij Natuur & Mens aan een manifest en een label dat de waarde van natuur illustreert. Zowel het label als het manifest kregen al stilletjes aan vorm op diverse vergaderingen, besprekingen, via literatuuronderzoek en niet minder belangrijk op de denkmomenten met collega’s uit verschillende disciplines en organisaties. Zo hebben mensen uit disciplines zoals de biologie, psychologie, tuin- en landschapsarchitectuur, architectuur… hun inbreng gedaan.
Ons manifest handelt over natuur inclusief de mens en zal uit verschillende delen bestaan. Momenteel zijn er twee delen afgerond en klaar voor het grote publiek. Het eerste deel gaat over GEZONDE NATUUR. In onze volgende nieuwsbrief (januari/februari 2019) volgt het tweede deel over NATUUR EN DE MENSELIJKE GEZONDHEID.
Ons label, een idee dat mee groeit naarmate het manifest vervolledigd wordt, heeft als doel bij te dragen tot een andere houding tegenover natuur en een ruimer begrip van de waarde ervan. Kortom wanneer alle delen van het manifest gepubliceerd zullen zijn zal eveneens het Natuur & Mens-label een feit zijn. Natuurwaarde, natuurregeneratie en denken als natuur vormen de rode draad.
Het pleidooi voor meer gezonde natuur is geen vraag van één miljoen. Het is op wereldschaal een vraag van wel meer dan vier miljard. Vier miljard stadsbewoners die op onze planeet aarde rondlopen; dat zegt een minimale schatting. Dit betekent concreet dat de habitat van zowat 55% van alle homo sapiens bestaat uit een stedelijke omgeving. Als je weet vanwaar we komen en hoe we ooit leefden is dat ongelooflijk.
De evolutie van onze voorouders naar onze huidige vorm startte naar alle waarschijnlijkheid zo’n 6 à 7 miljoen jaar geleden. Als we het beginpunt van de urbanisatie laten samenvallen met de industriële revolutie dan speelt de geschiedenis van onze soort zich slechts 1% van de tijd af in een moderne stedelijke omgeving. De overige 99% leefde homo sapiens in een natuurlijke setting. De kloof tussen de natuurlijke omgeving, waarin ons lichaam en onze hersenen zijn geëvolueerd en waaraan ze zijn aangepast, en de hoogtechnologische, artificiële, stedelijke context waarin we de dag van vandaag leven bezorgt de hedendaagse mens stress. Een oud lichaam in een nieuwe wereld. De laatste jaren neemt het wetenschappelijk bewijs toe dat natuur of natuurlijke stimuli ons ontspannen en onze gezondheid positief beïnvloeden.
Dat het dus geen al te goed idee is te leven in een doodse betonnen jungle, zonder voldoende natuur om ons heen, staat vast. Het recht op een menswaardige omgeving wordt in zo ‘n situatie immers dag na dag geschonden. Laat het dus duidelijk zijn dat we snel een antwoord moeten bieden op deze huidige omgevingsverandering. Een verandering van een groene naar een betonnen leefomgeving die alsmaar grotere proporties aanneemt. Zo groot dat ze misschien wel, naast dat van duizenden andere soorten, het voortbestaan van de gehele mensheid zoals we ze nu kennen bedreigt?
