De liefde voor bloemen is iets universeel en van alle tijden. Bloemen duiken overal ter wereld op in kunst, mode en literatuur. Bloemen staan symbool voor erotiek, liefde en onschuld. Bloemen zijn een universele manier om te zeggen; ik zie je graag, sorry, dank je wel. Bloemen worden over heel de aardbol gebruikt in rituelen en ceremoniën zoals huwelijken en begrafenissen. Maar bloemen zijn niet alleen iets moois om naar te kijken, een symbool of een of ander communicatiemiddel, bloemen beschikken ook over een soort van helende kracht, Flower power. Het is daarover dat ik jullie vandaag iets meer over zal vertellen.
De liefde voor bloemen heb ik zelf met de paplepel binnen gekregen. Het huis waar ik in opgroeide werd bijvoorbeeld rond 1850 gebouwd door een kruidendokter. Iets wat me tot op de dag van vandaag is blijven intrigeren. Maar het was niet alleen de kruidendokter die de link vormde tussen mijn ouderlijk huis en bloemen. Ook mijn moeder, een apothekeres met een passie voor planten, zorgde ervoor dat ons huis altijd omringd was met de mooiste bloemen, kruiden, fruit en groenten.
Het is dan ook op deze magische plek dat is als klein meisje voor het eerst in aanraking kwam met flower power. Ik herinner me nog goed dat ik als kind lange tijd thuis moest blijven met een of andere kinderziekte. Ik denk dat ik zo’n jaar of 6 was en dat het om dikoor ging. In elk geval toonde mijn moeder me elke morgen door het grote raam de nieuwste aanwinsten van onze voortuin. Eerst piepkleine sneeuwklokjes, daarna paarse en gele krokussen gevolgd door de grotere paasbloemen. Ik herinner me nog goed hoe al deze bloemen me oppepten, hoe ze me vrolijk maakten en me energie gaven en hoe ze er samen mee voor zorgde dat ik snel weer beter werd.
Toch is het pas vele jaren later, toen ik als psychologe afstudeerde, en me verdiepte in het thema natuur en gezondheid, dat ik me echt bewust werd van de helende kracht van bloemen.
Ik zag dat datgene wat wij al eeuwen instinctief aanvoelen, de laatste decennia door een grote berg aan wetenschappelijk onderzoek wordt bevestigd; namelijk groen is goed voor onze gezondheid. Bij het lezen van al deze onderzoeken kwam ik ook enkele onderzoeken tegen specifiek over flower power. Het is over dat wat ik hieruit te weten kwam dat ik jullie zo dadelijk wat meer ga vertellen.
Flower Power: de helende kracht van bloemen
Semir Zeki en Havilland-Jones
We beginnen ons verhaal bij Semir Zeki en zijn studies naar het effect van schoonheid op ons brein.
De Britse neurobioloog Semir Zeki ontdekte dat wanneer zijn proefpersonen naar iets moois keken zoals een bloem, er een specifiek hersengebied actief werd; de mOFC. Dit is het gebied in ons brein dat te maken heeft met onder andere emoties en beloning. Zien we iets moois zoals een bloem, dan activeren we dit gebied en komen er feelgoodhormonen vrij zoals dopamine en serotonine en opoïden of pijnstillende stoffen. Wil je de feelgoodhormonen en pijnstillende stoffen van iemand die je kent een boost geven, schenk die persoon dan een bos van zijn of haar favoriete bloemen zou ik zeggen.
Zo maak ik de brug naar Haviland-Jones en het effect van het cadeau krijgen van bloemen op ons gemoed.
In het onderzoek van Haviland-Jones ontdekte men dat bloemen ons emotionele brein beïnvloeden, in de zin dat bloemen ons een goed gevoel of een postieve stemming geven. Dit goede gevoel kon zelfs tot drie dagen na het experiment blijven aanhouden. Hoe zagen ze dat mensen een goed gevoel kregen van bloemen? Wel, ze stelden vast dat in het experiment bijna alle proefpersonen op een bos bloemen reageerden met de zogenaamde Duchenne-lach. De Duchenne-lach is een spontane lach, je kan hem niet faken. Hij is een expressie van een intens gevoel van geluk. Test het zelf maar eens uit. Geef iemand een bos bloemen en zie of hij of zij daarop reageert met een Duchenne-lach?
Flower Power: de helende kracht van bloemen
Nog iets meer over de feelgoodhormonen die bloemen bij ons vrijmaken
Niet alleen de experimenten van Semir Zeki en Haviland-Jones laten ons zien dat bloemen ons een goed gevoel bezorgen, er zijn nog andere experimenten die aantonen dat bloemen feelgoodhormonen zoals dopamine, serotonine en oxytocine triggeren.
Ik vertel iets over deze drie stofjes, over welk effect ze op ons hebben en wat de link is met bloemen
Eerst dopamine. Dit stofje komt vrij als we een beloning verwachten of er een krijgen. Wanneer onze voorouders op zoek gingen naar voedsel op de Afrikaanse Savanne en ze vonden bijvoorbeeld ergens tussen de struiken een bes, dan werden ze voor deze vondst beloond met een dopamine shotje in hun brein. Dit shotje gaf hen een goed gevoel en werkte verslavend. Dat was nuttig, want omdat onze voorouders steeds verlangde naar een nieuw dopamine shotje, bleven ze op zoek gaan naar eten. Dit kwam hun overleving ten goede.
Maar niet alleen het vinden van voedsel, ook het vinden van bloemen gaf hen zulk dopamine shotje. Dit omdat bloemen een voorteken zijn van voedsel. Bovendien zorgde het dopamineshotje en het goede gevoel dat ze kregen bij het vinden van de bloemen ervoor dat ze ook later gemakkelijker naar de plek waar ze ooit de bloemen gevonden hadden terugkeerden. Daardoor vonden ze gemakkelijker voedsel. De link tussen voeding en bloemen is tegenwoordig niet meer zo duidelijk, toch zit hij nog onbewust ingeprent in ons DNA.
Op naar serotonine. Serotonine berzorgt ons net als dopamine een goed gevoel, pept ons op, vandaar dat antidepressiva vaak inwerken op serotonine. In onderzoek met apen zag men dat zoogdieren vooral serotonine vrijmaken als ze zich sociaal belangrijk of speciaal voelen. Wat is de link met bloemen? Bloemen aan iemand geven of van iemand krijgen geeft ons ook het gevoel sociaal belangrijk of speciaal te zijn voor die persoon waardoor er serotonine zal vrijkomen in ons brein.
Tenslotte iets over Oxytocine. Oxytocine, knuffelhormoon of in het Engels bonding hormone, komt vrij als we iemand knuffelen of aanraken of een intense band met iemand hebben zoals een moeder met haar kind of twee geliefden met elkaar. Dit hormoon heeft te maken met sociaal vertrouwen en brengt gevoelens van zorg en empathie naar boven en geeft ons een goed gevoel. Wat is de link met bloemen? Iemand bloemen geven of van iemand bloemen krijgen wijst er vaak op dat die persoon een band met je wil aangaan, wil investeren in de relatie, waardoor oxytocine vrijkomt. Daarnaast zijn bloemen een metafoor voor hechte relaties. Bloemen zijn bijvoorbeeld net zo fragiel als een liefdesrelatie en je moet bloemen net als een relatie goed verzorgen wil je dat ze lang overleven.
Flower Power: de helende kracht van bloemen
Ontstressen
Bloemen zorgen niet alleen voor meer feelgoodhormone en opioïden, ze verminderen ook angst en stress. Dit zien we aan het feit dat bloemen onze bloeddruk naar beneden halen, het gehalte aan stresshormoon cortisol in ons bloed laten zakken en onze hartslag vertragen. Allemaal zaken die wijzen op minder stress. Hier maak ik de link naar ziekenhuizen.
Flower Power: de helende kracht van bloemen
Ziekenhuizen
In ziekenhuizen is het ervaren van minder stress en angst belangrijk, zowel voor de patiënten als het personeel. Bij het personeel kan minder angst en stress ervoor zorgen dat er minder fouten worden gemaakt, de productiviteit hoger is en er minder uitval wegens ziekte is. Bij de patiënten kan minder angst en stress ervoor zorgen dat ze minder pijn ervaren, sneller herstellen en hun verblijf als positiever ervaren.
Vandaar dat men onderzoek deed naar bijvoorbeeld het effect van bloemen op het herstel na een operatie. Wat zag men? Patiënten die bloemen op hun kamer hadden genazen sneller, waren minder moe, rapporteerden minder angst en stress, hadden een lagere bloeddruk en een tragere hartslag, gebruikten minder pijnstillers en ervoeren hun verblijf als positiever.
De traditie om iemand in de kliniek te bezoeken met een bos bloemen is dus belangrijk en moeten we in ere houden. Want zo zeg je niet alleen dat je de patiënt een spoedig herstel toewenst, hij of zij zal ook daadwerkelijk sneller herstellen door het bosje bloemen.
Flower Power: de helende kracht van bloemen
Van ziekenhuizen naar kantoren
Bloemen zijn niet alleen belangrijk in ziekenhuizen ook in kantoren kunnen ze een meerwaarde bieden. Bloemen in een werkomgeving maken ons productiever, creatiever, motiveren ons en laten ons tot innovatieve oplossingen komen.
Kortom nu vele van thuis uit werken is dit de ideale periode om zelf eens uit te testen of bloemen op je thuiskantoor helpen tegen stresserende kinderen, gebrek aan motivatie of een tekort aan creatieve ideeën.
Voilà, we zijn al bij het laatste onderdeel gekomen; kleuren en geuren of kleurtherapie en aromatherapie met bloemen.
Flower Power: de helende kracht van bloemen
Kleuren en geuren
Bloemen bestaan er in alle kleuren van de regenboog. Elke kleur heeft een ander effect of brengt een andere emotie teweeg en communiceert, afhankelijk van de cultuur, een andere boodschap. Zo zal een bos knalrode rozen bijvoorbeeld een andere boodschap en een ander gevoel geven dan een bos witte lelies.
In onderzoek zien we eveneens dat bloemen in felle, heldere kleuren voor energie, opwinding en arousal zorgen of het spreekwoordelijke wow effect. Bloemen in witte en groentinten daarentegen kalmeren en brengen rust. Denk hierover na bij de keuze van je bloemen? Welk effect wil je bereiken, rust of opwinding.
Onze geur is een van onze oudste zintuigen. Ons geurcentrum staat rechtstreeks in verband met het centrum voor emoties en geheugen in ons brein. Vandaar dat geuren krachtige emoties en herinneringen kunnen oproepen en het trainen van onze geur kan helpen bij problemen met het geheugen zoals bij dementie.
Bloemen geuren zijn iets speciaals. Ze bestaan uit chemische volatiele stoffen. Met deze plantaardige chemische stoffen communiceren bloemen met elkaar, trekken ze insecten aan, beschermen ze zich tegen ziekten en plagen. Ergens logisch dat deze stoffen dus ook op ons een effect hebben. Elke bloem heeft bovendien haar eigen geur en dus haar eigen specifieke samenstelling van chemische volatiele stoffen en dus een ander effect op ons.
Neem nu de geur van citrus bloesems. Die verhoogt de concentraties serotonine en dopamine en werkt daardoor opwekkend. Vandaar misschien dat een leerkracht van mijn dochter de geur van de bloesem van mandarijn als de meest hemelse geur op aarde omschreef. Volgens hem moest elke leerling die meeging op Italiëreis deze geur in levende lijve ervaren. Dit was volgens hem minstens even belangrijk als het bezoeken van bekende monumenten zoals het colosseum. Opvallend toch om dit te horen uit de mond van een geschiedenisleerkracht.
En als laatste de populaire geur van de roos. Ben ik een beetje gestrest en ruik ik aan een roos, dan kan in mijn lijf de concentratie van het stresshormoon adrenaline met wel 30% verminderen. Ruik ik aan deze bloem dan krijg ik ook te maken met de stof fenylethylamine. Dat is een speciaal stofje dat ook vrijkomt wanneer ik verliefd ben of chocolade eet. Het brengt me in een soort van roes. Misschien door het feit dat dit stofje de afbraak van lichaamseigen opioïden of pijnstillende stoffen vertraagt waardoor ze langer in mijn lichaam aanwezig blijven. Zalig toch die bloemengeuren!
Zo dat was het. Hopelijk beseffen jullie nu hoe belangrijk bloemen wel niet zijn. Bovendien kunnen bloemen, zeker in tijden zoals deze waar veel angst, stress en somberheid heerst en waar velen onder ons moeten herstellen van een ziekte, een grote meerwaarde betekenen. Maak er dus gebruik van.
door Sara Adriaensen
referenties
Zeki, S., Romaya, J.P. Benincasa, D.M. & Atiyah, M.F. (2014) The experience of mathematical variety and its neural correlates. Frontiers in Human Neuroscience 8.
Haviland-Jones, J., Rosario, H.H. Wilson, P. & McGuire, T.R. (2005) An environmental approach to positive emotions: Flowers. Evolutionary Psychology 3(1)
Breuning, L.G. (2017) Why flowers make us happy? Psychology Today https://www.psychologytoday.com/us/blog/your-neurochemical-self/201706/why-flowers-make-us-happy
Park, S-H & Mattson, R.H. (2008). Effects of flowering and foliage plants in hospital rooms on patients recovery from abdominal surgery. HortTechnology 18 (4) p.563-568
Ikei, H., Komatsu, M., Song, C., Himoro, E. & Miyazaki, Y. (2014) The physiological and psychological relaxing effects of viewing rose flowers in office workers. Journal of Physiological Anthropology 33(1) p.6
Costa, C.A., Cury, T.C., Cassettans (?), B.O., Takahira, R.K., Florio, J.C. & Costa, M. (2013) Citrus aurantium L. Essential oil exibits anxiolytic like activity mediated by 5-HT1A receptors and reduces cholesterol after repeated oral treatment BMC Complementary and Alternative Medicine 13(1)