DUURZAAMHEID IS NIET GENOEG: WE HEBBEN REGENERATIEVE CULTUREN NODIG

In onze zoektocht naar interessant leesvoer stootte Natuur & Mens op dit stukje van Daniel C. Wahl over het streven naar een regeneratieve cultuur waarin we de juiste vragen stellen en aandacht schenken aan onze relaties.

BRON: EDDIE KOPP OP UNSPLASH

Duurzaamheid alleen is niet voldoende als doel. Het woord duurzaamheid zelf is ontoereikend, omdat het ons niet vertelt wat we eigenlijk proberen te handhaven. “In 2005, na twee jaar te hebben gewerkt aan mijn doctoraat over ‘ontwerp voor duurzaamheid’, begon ik te beseffen dat we eigenlijk het onderliggende patroon van gezondheid van de planeet proberen te ondersteunen,  met name de veerkracht en het aanpassingsvermogen in stand te houden zodat het leven als een geheel kan floreren. Ontwerp voor duurzaamheid is, uiteindelijk, een ontwerp voor menselijke en planetaire gezondheid” (Wahl, 2006b).

Een regeneratieve menselijke cultuur is gezond, veerkrachtig en aanpasbaar; het zorgt voor de planeet en zorgt voor het leven in het besef dat dit de meest effectieve manier is om een ​​bloeiende toekomst voor de hele mensheid te creëren. Het concept van veerkracht is nauw verbonden met gezondheid, omdat het het vermogen beschrijft om essentiële vitale functies te herstellen en terug op te veren na elke vorm van tijdelijke instorting of crisis. Wanneer we streven naar duurzaamheid vanuit een systeemperspectief, proberen we het patroon te behouden dat het hele systeem verbindt en versterkt. Duurzaamheid is in de eerste plaats de systemische gezondheid en veerkracht op verschillende schaalniveaus, van lokaal tot regionaal en wereldwijd.

Complexiteitswetenschap leert ons dat het doel als deelnemer aan een complex dynamisch eco-psychosociaal systeem, dat aan bepaalde biofysische grenzen is onderworpen, een evenwaardige (?) deelname moet zijn: geen voorspelling en controle (Goodwin, 1999a). De beste manier om te leren hoe je gepast kan participeren is om meer aandacht te besteden aan systemische relaties en interacties, te streven naar de ondersteuning van veerkracht en gezondheid van het hele systeem, om de diversiteit te bevorderen op meerdere schaalniveaus en vooruitgang te faciliteren door aandacht te besteden aan de kwaliteit van verbindingen en informatiestromen in het systeem. Designing Regenerative Cultures, gepubliceerd door Triarchy Press (2016), onderzoekt hoe je dit kan doen.

Gebruik van het voorzorgsbeginsel

In het licht van dynamische complexiteit en ‘het niet weten’ is het voorzorgsprincipe toepassen als raamwerk een verstandig keuze. Dat heeft als doel zoveel mogelijk acties te voorkomen die in de toekomst een negatief effect zullen hebben op het milieu en de menselijke gezondheid. In verschillende verdragen hebben we beloofd om dit principe steeds opnieuw toe te passen: het ‘World Charter for Nature’ van de Verenigde Naties in 1982, het Protocol van Montreal’ over gezondheid in 1987, de Verklaring van Rio’ in 1992, het Protocol van Kyoto en Rio + 20 in 2012.

De Wingspread consensusverklaring over het voorzorgsbeginsel stelt: “Wanneer een activiteit een bedreiging vormt voor de gezondheid van de mens of het milieu, moeten voorzorgsmaatregelen worden genomen, zelfs als bepaalde oorzaak-en-gevolgrelaties niet volledig wetenschappelijk zijn vastgesteld” (Wingspread Statement, 1998). Het principe legt de bewijslast dat een bepaalde actie niet schadelijk is bij diegene die de actie voorstelt en neemt, maar toch blijft men algemeen toelaten door te gaan zelfs wanneer de acties (nog) niet zijn bewezen en mogelijk schadelijke gevolgen hebben. In een notendop kan het voorzorgsbeginsel als volgt worden samengevat: neem voorzorgen in het licht van onzekerheid. Maar dit is niet wat er in de praktijk gebeurt.

Hoewel VN-groepen op hoog niveau en vele nationale regeringen herhaaldelijk het voorzorgsprincipe als een wijze manier hebben beschouwd om acties te leiden, blijkt uit de dagelijkse praktijk dat het zeer moeilijk te implementeren is, omdat er altijd enige onzekerheid zal zijn. Het voorzorgsbeginsel kan mogelijk ook een halt toeroepen aan duurzame innovatie en potentieel gunstige nieuwe technologieën blokkeren, op grond dat niet met zekerheid kan worden bewezen dat deze technologieën niet zullen resulteren in onverwachte toekomstige bijwerkingen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van mens of milieu.

WAAROM DAAG JE ONTWERPERS, TECHNOLOGEN, BELEIDSMAKERS EN PLANNERS NIET UIT OM HUN VOORGESTELDE ACTIES TE EVALUEREN OP HUN POSITIEVE, LEVENSONDERSTEUNENDE, HERSTELLENDE EN REGENERATIEVE POTENTIEEL?

 

WAAROM DE SCHAAL VAN IMPLEMENTATIE VAN INNOVATIE NIET BEPERKEN TOT LOKAAL EN REGIONAAL NIVEAU TOTDAT HET BEWIJS VAN DE POSITIEVE IMPACT ERVAN ONDUBBELZINNIG IS AANGETOOND?

Het streven naar ontwerpen voor systemische gezondheid kan ons misschien niet behoeden voor onverwachte bijwerkingen en onzekerheid, maar het biedt een proefondervindelijke weg naar een regeneratieve cultuur. We hebben dringend een eed van Hippocrates nodig voor ontwerp, technologie en planning: doe geen kwaad! Om deze ethische noodzakelijkheid operationeel te maken, hebben we een salutogene (gezondheidsgenererende) intentie nodig voor alle ontwerpen, technologie en planning: we moeten ontwerpen voor mens, ecosystemen en planetaire gezondheid. Op deze manier kunnen we sneller overstappen van de niet-duurzame ‘business as usual’ naar restauratieve en regeneratieve innovaties die de overgang naar een regeneratieve cultuur ondersteunen. Laten we ons afvragen:

Hoe creëren we ontwerp, technologie, planning en beleidsbeslissingen die de gezondheid van mens, gemeenschap en milieu positief ondersteunen?

We moeten reageren op het feit dat menselijke activiteit in de afgelopen eeuwen en millennia schade heeft toegebracht aan het functioneren van gezonde ecosystemen. De beschikbaarheid van hulpbronnen neemt wereldwijd af, terwijl de vraag toeneemt naarmate de menselijke bevolking blijft uitbreiden. We blijven ecosysteemfuncties uithollen door onverantwoord ontwerp en levensstijlen van ongebreidelde consumptie.

Als we de uitdaging aangaan om de vraag en consumptie wereldwijd te verminderen terwijl er gelijktijdig geïnvesteerd wordt in regeneratief ontwerp en technologie, hebben we een kans om door het oog van de naald te kruipen en een regeneratieve menselijke beschaving te creëren. Deze verschuiving zal een transformatie van de materiële basis van onze beschaving betekenen, weg van fossiele bronnen en naar hernieuwbaar geregenereerde biologische hulpbronnen, samen met een radicale toename in hulpbronnenproductiviteit en recycling. Bill Reed heeft een aantal essentiële verschuivingen in kaart gebracht die nodig zijn om een ​​echt regeneratieve cultuur te creëren.

“In plaats van minder schade aan het milieu aan te richten, is het noodzakelijk om te leren hoe we kunnen deelnemen aan het milieu. We moeten de gezondheid van ecologische systemen gebruiken als basis voor ontwerp. […] De verschuiving van een gefragmenteerd wereldbeeld naar een heel mentaal model van een systeem is de grote sprong voorwaarts die onze cultuur moet maken – het in samenhang brengen en begrijpen van de onderlinge relaties tussen het levende systeem op een geïntegreerde manier. Een plaatsgerichte benadering is een manier om dit inzicht te bereiken. […] Onze rol, als ontwerpers en stakeholders, is om onze relatie te veranderen in een relatie die een heel systeem van wederzijds voordelige relaties creëert. “- Bill Reed (2007: 674)

Reed noemde ‘whole-systems thinking’ en ‘living-systems thinking’ als de basis van de verschuiving in het mentaal model dat we nodig hebben om een ​​regeneratieve cultuur te creëren. Het gaat hand in hand met een radicale herformulering van ons begrip van duurzaamheid. Zoals Bill Reed het stelt: “Duurzaamheid is een vooruitgang naar een functioneel bewustzijn dat alle dingen met elkaar verbonden zijn; dat de systemen van handel, bouwen, maatschappij, geologie en natuur eigenlijk een systeem van geïntegreerde relaties zijn; dat deze systemen mede-deelnemers zijn aan de evolutie van het leven “(2007). Zodra we deze verschuiving in perspectief maken, kunnen we het leven begrijpen als “een heel proces van continue evolutie naar rijkere, meer diverse en wederzijds voordelige relaties”. Het creëren van regeneratieve systemen is niet alleen een technische, economische, ecologische of sociale verschuiving: het moet hand in hand gaan met een onderliggende verschuiving in de manier waarop we over onszelf denken, onze relaties met elkaar en met het leven als geheel.

Figuur 1 toont de verschillende verschuivingen in perspectief wanneer we van ‘business as usual’ overgaan naar het creëren van een regeneratieve cultuur. Het doel van het creëren van regeneratieve culturen overstijgt en omvat duurzaamheid. Restauratief ontwerp heeft tot doel gezonde zelfregulering in lokale ecosystemen te herstellen en verzoenend ontwerp neemt de extra stap om de participatie van de mens in de processen van het leven en de eenheid van natuur en cultuur expliciet te maken. Regeneratief ontwerp creëert regeneratieve culturen die in staat zijn om continu te leren en transformeren als reactie op en anticipatie op, onvermijdelijke veranderingen. Regeneratieve culturen beschermen en vergroten ecologische en culturele overvloed voor toekomstige generaties van de mensheid en voor het leven als geheel.
Het ‘verhaal van scheiding’ bereikt de grenzen van zijn bruikbaarheid en de negatieve effecten van het bijbehorende wereldbeeld en het daaruit voortvloeiende gedrag beginnen invloed uit te oefenen op het leven als geheel. Door de bedreiging van de planetaire gezondheid die we ervaren, leren we onze intieme relatie met al het leven opnieuw te herontdekken. Bill Reed’s visie op regeneratief ontwerp voor systemische gezondheid sluit aan bij het baanbrekende werk van mensen zoals Patrick Geddes, Aldo Leopold, Lewis Mumford, Buckminster Fuller, Ian McHarg, EF Schumacher, John Todd, John Tillman Lyle, David Orr, Bill Mollison, David Holmgren en vele anderen die ontwerp hebben onderzocht in de context van de gezondheid van het hele systeem.

Er ontstaat een nieuw cultureel verhaal dat in staat is om een ​​echt regenererende menselijke cultuur te creëren en te informeren. We kennen nog niet alle details over hoe deze cultuur zich precies zal manifesteren, en we weten niet hoe we van de huidige ‘wereld in crisis’-situatie kunnen evolueren naar die bloeiende toekomst van een regeneratieve cultuur. Toch zijn bepaalde aspecten ervan op dit moment al aanwezig.

Bij het gebruik van de taal van ‘oud verhaal’ en ‘nieuw verhaal’ dreigen we aan deze culturele transformatie te denken als een vervanging van het oude verhaal door een nieuw verhaal. Een dergelijke scheiding in dualistische tegenstellingen maakt op zichzelf deel uit van het ‘scheidingsverhaal’ van het ‘oude verhaal’. Het ‘nieuwe verhaal’ is geen volledige ontkenning van het huidige dominante wereldbeeld. Het omvat dit perspectief maar beschouwt het niet langer als het enige perspectief dat zich opent voor de geldigheid en noodzaak van meerdere manieren van weten.

Het omarmen van onzekerheid en ambiguïteit maakt dat we meerdere perspectieven op hoe we omgaan met de complexiteit van het leven op deze planeet (?) waarderen. Dit zijn perspectieven die waarde en geldigheid geven, niet alleen aan het ‘oude verhaal’ van scheiding, maar ook aan het ‘oude verhaal’ van eenheid met de aarde en de kosmos. Dit zijn perspectieven die ons kunnen helpen een regeneratieve manier van mens-zijn te vinden in diepe intimiteit, wederkerigheid en verbondenheid met het leven als geheel door een bewuste mede-schepper van het ‘nieuwe verhaal’ van de mensheid te worden.

Ons ongeduld en drang naar antwoorden, oplossingen en conclusies, is begrijpelijk in het licht van het toenemende individuele, collectieve, sociale, culturele en ecologische lijden. Maar de neiging om eerder de voorkeur te geven aan antwoorden dan om dieper in te gaan op de vragen, is op zichzelf een onderdeel van het oude verhaal van scheiding.

De kunst van transformatieve culturele innovatie is enerzijds vrede nemen dat we niet alles weten en anderzijds om dieper in de vragen duiken. We moeten ervoor zorgen dat we de juiste vragen stellen, aandacht schenken aan onze relaties en zo een nieuwe wereld creëren, niet alleen door wat we doen, maar vooral door de kwaliteit van ons zijn. Een regeneratieve cultuur zal voortkomen uit het vinden van een nieuwe manier in het omgaan met jezelf en ernaar leven, de gemeenschap en het leven als geheel. In de kern is het creëren van regeneratieve culturen een uitnodiging om samen met de vragen aan de slag te gaan.

Vertaling door Natuur & Mens vzw.
Het werd gepubliceerd door INSURGE intelligence, een crowdfunded onderzoeksjournalistiekplatform voor mens en planeet.