Wandelen versus lopen
Vooreerst is er volgens Thoreau een belangrijk verschil tussen wandelen en lopen. Interessant om te weten voor elke liefhebber van wandelen. Toch?
Zo is lopen volgens Thoreau functioneel en doelgericht. Lopen is in deze zin een middel om van punt A naar B te komen via de kortste weg, het liefst in een rechte lijn.
Wandelen daarentegen is geen middel om ergens te komen, maar een doel op zich.
“Wandelen kan je”, zo zegt Thoreau, vergelijken met “de artistieke houding van kunstenaars in de Romantiek; de kunst omwille van de kunst, l’art pour l’art. Kunst heeft geen doel en geen functie nodig, zo ook wandelen niet.” Naar analogie met de kunst gaat het bij wandelen daarom eerder om wandelen, omwille van het wandelen (l’art pout l’art).
Wandelen heeft dus geen doel en doe je niet ten voordele van iets; het is iets onbaatzuchtig. Denk in deze context bijvoorbeeld aan het soort van wandelen dat komt kijken bij het populaire bosbaden. Dat doe je ook zonder doel, het gaat daar ook eerder om de ervaring van het wandelen ansich en niet om het wandelen – of moet ik eerder zeggen lopen – als middel om zich te verplaatsen van A naar B.
Wandelen als pleister op de ziel in een van economie doorspekte wereld
Volgens Thoreau wandel je om jezelf te onttrekken van het keurslijf van de economie waarvan ons dagelijks leven doordrongen is.
‘Ons dagelijks leven’ was in de 19 de eeuw blijkbaar al net zo ingebed in de economie als nu. Tegenwoordig wandelen mensen, net zoals ten tijde van Thoreau, om de natuur op te zoeken en zichzelf zo te onttrekken aan het keurslijf van hun drukke job of het dagelijkse leven dat onze, op economie gefocuste, maatschappij hen heeft aangemeten. Denk maar aan de vele mensen die lange voettochten ondernemen zoals de GR-paden of de pelgrimsoute naar Santiago de Compostella. Dit om even te ontsnappen aan de hectiek van alle dag, om tot zichzelf te komen en om weer wat vrijheid te proeven.
Wandelen om te relativeren en om dingen in perspectief te plaatsen
Wandelen is dus enerzijds het tijdelijk ontsnappen aan de rush van het leven. Anderzijds is het volgens Thoreau “de nietigheid van ons bestaan inzien in verhouding tot de rest van de natuur en de kosmos om zo onszelf en onze problemen beter te relativeren”. En ja, er zijn talrijke verhalen van mensen die bij een burn-out, een depressie of een verslaving gaan wandelen in de natuur en dit ervaren als zeer helend.
Een sedentaire en een geïndustrialiseerde wereld gaan hand in hand
Thoreau: “Door industrialisering neemt ons vermogen tot wandelen en zelfs tot lopen af, klerken zijn aan hun kantoor vastgeketend, arbeiders in de fabriek.”
Hoe actueel is dit! Mensen hebben in de geschiedenis nog nooit zo vaak op hun kont gezeten, vastgekluisterd als klerken aan hun computers, smarthphones of tablets als ooit tevoren. De komst van de wagen en de technologie hebben ervoor gezorgd dat we nooit zoveel hebben stilgezeten als de dag van vandaag.
Ons innerlijke kompas
We lopen, zo zegt het essay, altijd naar het westen door ons innerlijk kompas, door het magnetisme van de aarde en de aantrekkingskracht van de zon op ons. De zon die zoals je wellicht wel weet, in ons halfrond, in het westen ondergaat.
Naar het westen wandelen zou in deze zin betekenen dat je de toekomst, het onbekende, het nieuwe tegemoet gaat.
Naar het oosten wandelen, betekent in deze context naar de geschiedenis, naar de kunst, naar de cultuur, naar het verleden gaan.
Test dit eens uit. Waar wandel jij meestal uit jezelf naartoe? Naar het oosten en dus naar het verleden of eerder naar het westen en dus naar de toekomst? Wat zegt dat over jezelf? Ben jij meer met het verleden of met de toekomst bezig?
Het beest in ons
We leven een getemd bestaan als ‘huisdieren’, wij zijn als een koe getemd, toch hebben wij als de koe nog iets van onze oude ‘wilde’ instincten in ons, van onze wilde voorouders/hun primitieve bestaan.
Henry David Thoreau
Wat betekent vrijheid voor jou? Voel jij je een getemd huisdier, een vogel in een kooi? Observeer vogels; zij die symbool staan voor vrijheid, zij die kunnen gaan en staan waar ze willen. Wat doet het zien van deze vrije vrienden met jou?
Tot slot…
Om af te sluiten nog enkele uitspraken van Thoreau in verband met het wilde in ons en met onze nood aan natuur. Uitspraken die nopen tot nadenken.
“Niet ieder mens of elk deel van een mens moet beschaafd worden zoals niet elk hectare land in cultuur moet worden gebracht.”
“Saai is een ander woord voor tam. We worden aangetrokken door het wilde.”
“Als soorten uitsterven door verandering in de omgeving, hoe zit het dan met de mens?”
Wandelen. Op zoek naar verloren natuur. Henry David Thoreau . Voorwoord Norbert Peeters. Nawoord Jelle Reumer. Historische uitgeverij, 2018