nieuws

Een filmpje van een 15-jarig meisje over natuur en gezondheid

Alice is een meisje van 15 jaar dat geïnteresseerd is in natuur, politiek en geneeskunde. Later volgt ze haar groot voorbeeld Oliver Sacks op en wordt ze neuroloog; daar is ze steevast van overtuigd. Maar voor dit zover is heeft ze nog even de tijd om met ons haar blik op de wereld te delen. Zo maakte zij een filmpje over natuur en gezondheid. Het werd een aangrijpende maar duidelijke boodschap. Een boodschap die binnenkomt waar wij als volwassenen misschien nog iets van kunnen leren.

Hoe denkt een jong meisje over de huidige verstedelijkte omgeving met weinig of geen natuur waarin ze opgroeide? Hoe ziet zij de link tussen groen & gezondheid? Zijn jongeren zoals haar begaan met het verdwijnen van de natuur en het oprukken van een omgeving uit staal en beton? Kruip voor even in het hoofd van een vijftienjarige en bekijk hier het filmpje.

nieuws

Hoe groot is de invloed van onze omgeving op ons brein, ons gedrag en onze gezondheid?

Daar lag een boek in het schab met op de kaft een uiterst charmante grijze tijgerkat met een deftig groen kostuum, geel overhemd en vichyruiten das.  De Mens in het Dier stond er. Wow, dacht ik: dat is de mannelijke versie van mijn kat ‘Appelmoesje’! Dit boek moet ik lezen. 

Een stimulerende omgeving met voldoende prikkels blijkt onontbeerlijk voor onze gezondheid. Natuur en architectuur kunnen in dit kader een belangrijke bijdrage leveren.

Paasochtend ergens midden jaren tachtig. Ik moet ongeveer 6 jaar zijn geweest. Twee omgekeerde emmers in de living. Een rode en een blauwe. Mijn hart klopte sneller. Wat zou eronder zitten. Chocolade paaseieren? Cadeautjes? Voorzichtig haalde ik de emmers weg. Wat er tevoorschijn kwam overtrof al mijn verwachtingen. Twee kleine kittens: een zwarte en een grijze tijger. Al snel werden ze omgedoopt tot respectievelijk ‘Roos babytje’ en ‘Appelmoesje’. Vraag me niet meer hoe ik hierop kwam. Het enige dat ik me herinner was dat ik het ongeloofelijk schattig vond klinken.  De katten hadden niet alleen uitzonderlijke namen, ze kregen ook een uitzonderlijke behandeling. Ik deed bijvoorbeeld niets liever dan ze aan te kleden als echte mensenkinderen. Prachtige jurken met schotse ruiten. Ik had altijd al gedroomd van een babyzusje en zag, als gerenomeerde poppenmoeder, mijn kans schoon. Waarom deed ik dat? Misschien omdat een kat en een mens  90 % DNA gemeenschappelijk zouden hebben? Omdat ik de mens in het dier Appelmoesje zag? Wie zal het zeggen. Echt diervriendelijk was mijn toenmalige gedrag in ieder geval niet. Dat heb ik inmiddels wel begrepen. Mijn oprechte, maar veel te late, excuses ‘Roos babytje’ en ‘Appelmoesje’.

De twee kittens uit mijn jeugd even ter zijde gelaten, het boek ‘De MENS in het DIER’ is niet voor niets een bestseller van Der Spiegel. Norbert Sachser, de Duitse professor in de Zoölogie en directeur van het Centrum voor Gedragsbiologie, die het geschreven heeft, leert ons heel wat interessante dingen over deze mens in het dier. Vooral een stukje waarin hij onderzoeken beschrijft over omgeving en welzijn trok mijn persoonlijk aandacht. Wisten jullie hoe verregaand de invloed van onze omgeving op ons gedrag, ons brein en ons welzijn wel niet is? Dat natuur en architectuur onze gezondheid mee kunnen bepalen? Hieronder mijn relaas. Ik popel immers om jullie te vertellen wat ik zo bijzonder vind aan dat specifieke stukje dat ik met de grootste belangstelling las.

lees verder

nieuws

ons natuurmanifest

Reeds enige tijd werken experten bij Natuur & Mens aan een manifest en een label dat de waarde van natuur illustreert. Zowel het label als het manifest kregen al stilletjes aan vorm op diverse vergaderingen, besprekingen, via literatuuronderzoek en niet minder belangrijk op de denkmomenten met collega’s uit verschillende disciplines en organisaties. Zo hebben mensen uit disciplines zoals de biologie, psychologie, tuin- en landschapsarchitectuur, architectuur… hun inbreng gedaan.

Ons manifest handelt over natuur inclusief de mens en zal uit verschillende delen bestaan. Momenteel zijn er twee delen afgerond en klaar voor het grote publiek. Het eerste deel gaat over GEZONDE NATUUR. In onze volgende nieuwsbrief (januari/februari 2019) volgt het tweede deel over NATUUR EN DE MENSELIJKE GEZONDHEID.

Ons label, een idee dat mee groeit naarmate het manifest vervolledigd wordt, heeft als doel bij te dragen tot een andere houding tegenover natuur en een ruimer begrip van de waarde ervan. Kortom wanneer alle delen van het manifest gepubliceerd zullen zijn zal eveneens het Natuur & Mens-label een feit zijn. Natuurwaarde, natuurregeneratie en denken als natuur vormen de rode draad.

nieuws

Een stad zonder natuur maakt ons ziek

Het pleidooi voor meer gezonde natuur is geen vraag van één miljoen. Het is op wereldschaal een vraag van wel meer dan vier miljard. Vier miljard stadsbewoners die op onze planeet aarde rondlopen; dat zegt een minimale schatting. Dit betekent concreet dat de habitat van zowat 55% van alle homo sapiens bestaat uit een stedelijke omgeving. Als je weet vanwaar we komen en hoe we ooit leefden is dat ongelooflijk.

De evolutie van onze voorouders naar onze huidige vorm startte naar alle waarschijnlijkheid zo’n 6 à 7 miljoen jaar geleden. Als we het beginpunt van de urbanisatie laten samenvallen met de industriële revolutie dan speelt de geschiedenis van onze soort zich slechts 1% van de tijd af in een moderne stedelijke omgeving. De overige 99% leefde homo sapiens in een natuurlijke setting. De kloof tussen de natuurlijke omgeving, waarin ons lichaam en onze hersenen zijn geëvolueerd en waaraan ze zijn aangepast, en de hoogtechnologische, artificiële, stedelijke context waarin we de dag van vandaag leven bezorgt de hedendaagse mens stress. Een oud lichaam in een nieuwe wereld. De laatste jaren neemt het wetenschappelijk bewijs toe dat natuur of natuurlijke stimuli ons ontspannen en onze gezondheid positief beïnvloeden.

Dat het dus geen al te goed idee is te leven in een doodse betonnen jungle, zonder voldoende natuur om ons heen, staat vast. Het recht op een menswaardige omgeving wordt in zo ‘n situatie immers dag na dag geschonden. Laat het dus duidelijk zijn dat we snel een antwoord moeten bieden op deze huidige omgevingsverandering. Een verandering van een groene naar een betonnen leefomgeving die alsmaar grotere proporties aanneemt. Zo groot dat ze misschien wel, naast dat van duizenden andere soorten, het voortbestaan van de gehele mensheid zoals we ze nu kennen bedreigt?

Lees verder

nieuws

Over natuur, depressieve gevoelens, pijn en eenzaamheid

Vincent van Gogh, Kröller Müller Museum, circa 1890. Bedroefde oude man.

Misschien heeft het wat langer op zich laten wachten dan ik zelf gehoopt had maar hier uiteindelijk dan toch het vervolg op het stuk over eenzaamheid  en natuur geïnspireerd op het boek van Manfred Spitzer. Zoals ik jullie reeds beloofde beste lezers, zal dit stuk jullie een beetje meer vertellen over natuur, eenzaamheid, pijn, depressieve gevoelens en onze basisbehoeften.

We steken van wal met het thema pijn. Een thema dat mede dankzij mijn lieve nonkel, professor Hugo Adriaensen, mijn interesse heeft gewekt. In deze context zou ik het graag met jullie hebben over een populaire studie van Roger Ulrich. Voor diegenen onder ons die nog niet vertrouwd zijn met dit, toch wel wereldberoemde, onderzoek zullen we het opzet en het resultaat nog even kort schetsen.

In het begin van de jaren 80 uit de vorige eeuw bestudeerde Ulrich welk effect het uitzicht vanuit een ziekenhuiskamer had op patiënten hun herstel en hun ervaring van pijn. Na het ondergaan van een galblaasoperatie werd een groep patiënten een kamer toegewezen die uitkeek op een boom, een andere groep kreeg een kamer die enkel zicht had op een bakstenen muur. Wat bleek? Patiënten met de kamer met het groene uitzicht herstelden sneller en vroegen minder pijnstillers dan zij met de kamer met het zicht op enkel wat bakstenen. Hoe kwam dit? Via welk mechanisme verliep het reduceren van pijn bij het zien van een boom? Met de informatie uit het boek van Spitzer in het achterhoofd kunnen we hierover een mogelijke hypothese distilleren.

 lees verder

nieuws

Ann Sterckx, nieuwe expert voor Natuur & Mens

Natuur & Mens voelt zich vereerd om ecopsychologe, Ann Sterckx, een van de pioniers op het gebied van ecopsychologie en natuurcoaching in België, te mogen verwelkomen als expert in ons team.

Afgelopen zomer gingen twee van onze leden, Andries Saerens en Pepijn Verheyen, reeds op bezoek bij haar en haar partner Rudy Vandamme. Het werd een zeer boeiend en buitengewoon gesprek in het prachtige decor van de Franse natuur.

Voor wie onder ons Ann Sterckx nog niet kent; Ann is een bruisende, sprankelende persoonlijkheid met een passie voor enerzijds ‘persoonlijke ontwikkeling, ingebed in de ontwikkeling van een groter geheel’ en anderzijds het gebied van de ecopsychologie, natuurcoaching, transitie en duurzaam activisme. Meer lezen over Ann? klik dan via deze link door naar haar experten pagina.

Zelf ook interesse om je als expert voor Natuur & Mens vzw aan te sluiten?
Stel je dan kandidaat via het formulier.

nieuws

INTERVIEW: BOUWSTENEN EN INSPIRATIE VOOR KINDGERICHTE VOORTUINEN.

Naar aanleiding van een nieuwe brochure ‘Bouwstenen en inspiratie voor kindgerichte voortuinen’ ging Natuur & Mens op de koffie bij Kind & Samenleving. In de eerste plaats is de brochure bedoeld voor ontwerpers, planners en stedenbouwkundigen. Zij kunnen de voorwaarden scheppen om van onze vaak vergeten voortuinen échte plekken te maken, het liefst mét de kinderen erbij, voor spel, ontmoeting en ontdekking van de buurt.

 

nieuws

Meer natuur minder dodelijke eenzaamheid?

 

Eenzaamheid blijkt dodelijker dan roken en gebrek aan beweging. Kan meer natuur het aantal dodelijke slachtoffers ten gevolge van eenzaamheid verminderen? Hierboven het schilderij van Alphonse Osbert: La Solitude du Christ, 1897

Ik maak me vanuit mijn opleiding klinische psychologie en vanuit mijn mens-zijn zorgen omdat er op zo’n grote schaal eenzaamheid heerst in onze westerse wereld. Het dreigt een megatrend te worden. Temeer omdat ik weet hoe bedreigend eenzaamheid kan zijn voor onze gezondheid. Zo blijkt uit onderzoek dat eenzaamheid ongezonder is dan roken of te weinig bewegen. Ik maak me verder zorgen omdat egoïsme, materialisme en narcisme in onze maatschappij aan een opmars bezig zijn.  

Zeker als ik besef dat we deze eigenschappen in verband kunnen brengen met eenzaamheid en sociaal isolement. Ik maak me tot slot zorgen omdat er zoveel natuur verdwijnt en onze band met natuur zoek is. Niet in het minst als ik aan de studies denk die ons laten zien dat natuur kan bijdragen aan altruïsme en minder eenzaamheid.

De beste boeken zijn niet deze waar jij naar op zoek bent maar diegene die jou vinden. Het lijkt alsof je ze wel in je vizier moest krijgen, alsof ze niet toevallig op je pad komen, alsof ‘it is ment to be’. Dit was ook het geval bij het boek ‘Eenzaamheid’ van de Duitse neuroloog, psycholoog en filosoof Manfred Spitzer. Toen ik wat in het boek bladerde merkte ik dat hij, net zoals mezelf, linken maakt tussen natuur en eenzaamheid. Onmiddellijk schieten me er dan vragen te binnen over dingen zoals, wat is het verband tussen een afname van natuur in onze westerse wereld enerzijds en een toename van eenzaamheid anderzijds?  Hoe komt het dat we, door de eenzaamheid op te zoeken in de natuur, ons contradictorisch genoeg juist minder eenzaam voelen? Als we weten welke invloed eenzaamheid heeft op onze gezondheid, is het verminderen van eenzaamheid dan één van de belangrijkste helende factoren van natuur? Belangrijker dan bijvoorbeeld het feit dat natuur ons meer zou doen bewegen of onze immuniteit zou verhogen? Kan meer natuur er met andere woorden voor zorgen dat er minder dodelijke slachtoffers vallen ten gevolge van eenzaamheid? En zo gaat het in mijn hoofd nog een tijdje door. Waar het eigenlijk volgens mij op neerkomt is dat eenzaamheid een belangrijk hedendaags thema is, zeker in relatie tot natuur. Lees verder.

nieuws

Op bezoek bij Natuurmensen – een interview met Ann Sterckx en Rudy Vandamme

Natuur en Mens ging recent op bezoek bij Ann Sterckx en Rudy Vandamme, 2 ecopsychologen die de relatie tussen mens en natuur diepgaand onderzoeken, op persoonlijk vlak, maar ook in hun professionele activiteiten. Voor hen is een diepgaande relatie met natuur een absolute noodzaak om als mens tot volle bloei en authenticiteit te komen en dienen we de natuur met respect en eerbied te behandelen, als gelijkwaardige partner. Net zoals Natuur en Mens vinden zij dat natuur opnieuw op de voorgrond moet komen van onze alledaagse beslissingen, in het besef dat wij als mens deel uit maken van iets veel groter dan onszelf.

Onderstaand filmpje is het relaas van de bijzondere conversatie die we met hen hadden. Laat het jou ook zo inspireren net zoals het met ons heeft gedaan!

Voor meer info en contact met Ann en Rudy, ga naar: http://earthwise.education/

nieuws

Back to beast: Leef terug meer als een beest!

Onlangs sprong de titel van een klein boekje me in het oog. Ik kreeg het, alsof het lot ermee gemoeid was, onder mijn neus geschoven in de plaatselijke bibliotheek. ‘Leef als een beest’ stond er. Interessant dacht ik en dat bleek na het lezen ervan ook zo te zijn.
Het boekje is op een zeer vlotte en toegankelijke manier geschreven door psychiater en hoogleraar Witte Hoogendijk en chef Boeken bij de Volkskrant Wilma de Rek. Zij laten ons zien dat de kloof die er heerst tussen datgene waarvoor ons lichaam gemaakt is en datgene wat we datzelfde lichaam heden ten dage aandoen, leidt tot modernetijdsziektes zoals  burn-out, depressie, obesitas en een hoge bloeddruk. Door meer te leven als een beest zouden we minder last hebben van beschavingsziektes. Hier ben ik het helemaal mee eens! Waarom? Hieronder een woordje extra uitleg.
Stel je gaat in het bos wandelen en ontdekt in het hoge gras een achtergelaten vossenjong. Je neemt hem mee naar je thuis; een appartement in het midden van Antwerpen waar de trams en bussen voor je deur voorbijrazen. Je maakt voor hem een nestje op je zetel. Vertroetelt hem de hele dag, kijkt samen met vossenjong televisie en propt hem vol met allerlei lekkers zoals pringles, oreo’s en cola. Is het dan raar dat na een paar weken een dik vossenjong je met zielige, doffe ogen aankijkt? Wellicht niet. De meesten onder ons vinden het gelukkig nog logisch dat het vossenjong ongelukkig is in deze situatie; omdat wilde dieren zoals hij nu eenmaal in het bos thuishoren.

Maar hoe zit het dan met mensen? Horen die eigenlijk wel thuis op een appartement in de stad, hun dagen slijtend op een stoel terwijl ze zich volproppen met allerlei calorierijke snacks? Zijn mensen eigenlijk ook van oorsprong geen dieren, net zoals het vossenjong, afkomstig uit de wilde natuur?

Het boek ‘Leef als een beest’ begint met een soortgelijk relaas. Een soort van eyeopener.

Bewijs van de mens zijn plaats in de natuur, Huxley 1863, p22

Wanneer je goed en wel beseft dat wij eigenlijk ook gewoon dieren zijn, of zoals Desmond Morris het zegt: ‘kale apen’, dan is het zeer confronterend om langs hoge grijze appartementsblokken te rijden gelegen in een betonnen jungle naast een of andere ring- of snelweg. In je gedachten zie je de mensen, of moet ik zeggen beesten, opeengepakt zitten in hun kleine betonnen hokjes.

Wat met varkens die opgehokt in een stal leven? Die krijgen gedragsstoornissen, worden gestrest of agressief. Bijten elkaars staart en oren af. Mensen vertonen veel gelijkenissen met varkens. Niet alleen fysiek maar ook sociaal. Als wij mensen te dicht bij elkaar zitten loopt het ook mis. We zijn tenslotte evengoed als varkens gewoon maar dieren. Al moeten we toegeven dat we dieren zijn met een geavanceerde vorm van sociaal gedrag, een eusociale soort.

In het boek ‘Over groen en gezondheid. Groen als medicijn?’ maakten mijn man en ik al de vergelijking tussen twee groepen dieren. Een die in gevangenschap moet leven en wel voldoende eten en drinken krijgt maar gespeend wordt van zijn of haar natuurlijke habitat en een die in gevangenschap leeft, in een decor dat volledig lijkt op hun natuurlijke habitat. Het resultaat is dat de eerste groep gemakkelijker gestresseerd, angstig en depressief gedrag zal vertonen dan de tweede. Bij mensen van het ras ‘Homo sapiens’ is dit evengoed het geval.

Sommige religies willen ons doen geloven dat wij opeens, bij wijze van spreken uit het niets, op aarde zijn verschenen. Wij zijn door een magische hand geschapen. Dit doet ons vergeten dat wij net als andere diersoorten het product (en dus naar alle waarschijnlijkheid niet het eindproduct want evolutie is een proces dat altijd bezig is) zijn van een evolutie- en selectieproces. Wij zijn uit andere soorten ontstaan en niet zomaar in een keer in de gedaante van de hedendaagse mens op onze planeet verschenen. Het bewijs van ons ‘dierlijke’ zijn enkele oude resten die we nog altijd in ons meedragen. Denk maar aan ons staartbeentje (een overblijfsel van een kwispelende staart) of aan onze wijsheidstanden (in vervlogen tijden handig gereedschap om grote stukken vlees te verorberen, nu iets minder functioneel sinds de uitvinding van fijngemalen preparé en kant en klaar gehakt in bakjes).

We kunnen met andere woorden niet ontkennen dat we, net zoals andere dieren, afstammen van andere (dier)soorten. De vraag is dan: als we gewoon beesten zijn moeten we dan ook niet (terug) wat meer gaan leven als (oer)beesten? Zeker in het geval ons gestel nog niet is aangepast aan onze moderne leefstijl. En ‘be a beast’ hoe doen we dat?

lees verder