Het is niet zo moeilijk om met wat meer aandacht te kijken naar de dingen die zich onder jouw neus afspelen. Om met al je zintuigen de wereld rondom jezelf te observeren. Dit zorgt ervoor dat je in het moment komt en je aandacht van binnen naar buiten verlegt.
Zo kan het met bewuste aandacht observeren van kleine wondertjes der natuur, zoals daar zijn een vogel op een takje of een besje aan een struik, je uit je hoofd halen. En al is het maar voor even, dit moois doet goed, biedt mogelijks tegengewicht aan al dat negatiefs dat zich daarbinnen in jouw hoofd afspeelt. Ooit al gehoord van de ‘healing power of beauty’? De appreciatie van iets moois zou volgens ‘believers’ bijvoorbeeld kunnen helpen om depressieve en angstige gevoelens tegen te gaan. Dit omdat het ervaren van schoonheid volgens hen hoop biedt, ons een lichtpuntje schenkt in de duisternis etc. Vandaar de boodschap; kies een natuurtafereel dat jij echt mooi vindt om je op te focussen. De kans op een positieve impact zal veel groter zijn dan wanneer je een tafereel uitpikt waarvan je walgt. Hou hierbij wel rekening met het feit dat schoonheid voor iedereen iets anders betekent en dat schoonheid bijvoorbeeld niet gelijk hoeft te staan aan perfectie.
Met dit alles in het achterhoofd denk ik soms dat we, in plaats van met een therapeut te gaan praten, in een lelijk, troosteloos kabinet, wat meer met deze zelfde therapeut naar buiten zouden moeten trekken; om daar in het bos, de tuin of het park contact te maken met dieren, planten, bomen en bloemen. Het zou voor bepaalde personen mogelijk het gepieker en de negativiteit mee aan banden kunnen leggen (ik besef uiteraard dat voor sommige mensen therapie binnen misschien beter is geïndiceerd dan therapie buiten en dat veel afhankelijk is van de context en de omstandigheden waarin de therapie binnen of buiten zou plaatsvinden). Wist je trouwens dat mensen aangeven dat gesprekken in de natuur minder stressvol zijn dan binnenskamers en dat een natuurlijke omgeving toegankelijker aanvoelt waardoor je makkelijker over je problemen kan praten. Misschien een reden waarom men in een onderzoek zag dat cognitieve gedragstherapie voor personen met depressie in een bosrijke omgeving effectiever was dan cognitieve gedragstherapie in een reguliere behandelruimte van een ziekenhuis. Wow!
Daarnaast is het wellicht niet slecht om in plaats van constant over onze problemen te praten, af en toe in alle stilte, wat meer aandacht te geven aan de kleine, mooie dingen waarmee wij omringd zijn. En ja, er zijn natuurlijk ook veel lelijke en slechte dingen in de wereld en het is uiteraard een utopie om te denken dat het verleggen van je focus naar een mooi stukje natuur buiten jezelf al je problemen zal oplossen. Toch neemt dit niet weg dat het jou even een instant momentje van geluk en dankbaarheid kan bezorgen. Iets waardoor de dingen, al is het maar voor een paar minuten of seconden, even minder troosteloos en zwaar kunnen lijken.
Bij psychische problemen zit je niet alleen gewoon te veel in je hoofd. In plaats van je te richten op wat er in het heden aan de gang is richt je vaak jouw aandacht op wat er zich in het verleden en de toekomst afspeelde of eventueel zal afspelen. Je redeneert in termen van wat als en wat was in plaats van wat is er nu. Herkenbaar? Zo zit je niet in het moment, ben je een vogel voor de kat wat betreft piekeren en stress en gaat de tijd voorbij, word je oud, zijn de dingen voor je het goed en wel beseft gepasseerd. Dus, richt je blik naar buiten, naar een stukje natuur dat voor jou goed aanvoelt en je gaat vanzelf het gevoel hebben dat de tijd minder snel voorbijvliegt, je gaat meer in het nu komen en ontstressen. Dat heeft men tenminste in onderzoek gezien; alleen al het kijken naar of je blik richten op een veilig, esthetisch natuurlijk tafereel kan ontspannend werken.
Terug even naar de focus op problemen in jezelf. Het naar binnen richten van je aandacht kan je niet alleen het gevoel bezorgen dat je gevangen zit in je eigen hoofd, het kan je tevens het idee geven dat je alleen bent met je problemen. Zoiets kan je bijgevolg een geïsoleerde indruk en eenzame ervaring opleveren. Vandaar opnieuw, richt wat meer je blik naar buiten, zeker naar mooie dingen in de natuur. Al het leven dat zich daar afspeelt en waar jij inherent deel van uitmaakt kan je misschien helpen je problemen te relativeren en je minder eenzaam te doen voelen. Want evengoed dat heeft men in studies ontdekt; bewust contact maken met natuur kan een antidotum vormen tegen eenzaamheid en isolement.
Om een lang verhaal kort te maken: als we ons mentaal slecht voelen en constant maar doormalen in ons hoofd, is het een goed idee om wat minder te focussen op ons eigen-ik, even te stoppen met het analyseren van onszelf en onze problemen. Probeer je in plaats daarvan te concentreren op je niet-ik, op de alledaagse gewone dingen uit je omgeving die je veiligheid en rust bieden. Ik denk dan aan dingen zoals het observeren van of het werken in de tuin. Wieden van onkruid, harken van de aarde, spitten van een groentebed, oogsten van fruit, verzorgen van een kamerplant, of gewoon vanuit een stoel een stelletje merels gadeslaan of luisteren naar het ruisen van de wind door de bomen. Het lijken triviale activiteiten, maar het zijn manieren om in het hier en nu te komen, al onze zintuigen aan te spreken en te genieten van mooie dingen, dingen die ons eventjes niet aan onze eigen shit laten denken. De natuur is de perfecte afleiding om onze geest te laten herstellen, orde en structuur te bieden, ons hoofd even de rust te gunnen dat het nodig heeft.
Nog altijd niet overtuigd? Denk dan aan de oude monniken. Zij wisselden geestelijke arbeid – in hun geval hoofdzakelijk bidden (maar dit kan bijvoorbeeld evengoed gaan over een klassieke sessie gesprekstherapie waarbij we de confrontatie aangaan met de duiveltjes in ons hoofd) – steeds af met fysieke arbeid die veelal buiten plaatsvond in een tuin. Die balans tussen mentale en fysieke arbeid is niet alleen volgens de monniken, maar ook volgens mij broodnodig om ons psychisch en fysiek in evenwicht en dus gezond te houden. Combineer je deze fysieke arbeid met een vorm van bewuste aandacht op en binnen een veilige natuurlijke context, dan is het resultaat naar verwachting dubbel positief. Dus waar wacht jij nog op!
Won Kim, Seoung-Kyeon Lim, Eun-Joo Chung, Jong-min Moo. The Effect of Cognitieve Behavior Therapy-Based Psychotherapy Applied in a Forest Environment on Psychological Changes and Remission of Major Depressive Disorder. Psychiatry Investigation, 2009; (6)4:245-54