Therapie en dus ook gesprekstherapie ‘buiten’ laten doorgaan kan een grote meerwaarde betekenen. Dit geldt zowel voor de patiënt als voor de therapeut. Passieve beleving van de natuurlijke omgeving kan op zichzelf al een therapeutische meerwaarde opleveren. Maar zeker het actief betrekken van natuur in therapie kan een pluspunt zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het gebruik van aan de natuur gerelateerde metaforen, het attenderen van de component van beweging, het verzorgen van planten…
Zelf denk ik dat vele mensen in onze westerse, verstedelijkte, hoogtechnologische maatschappij kampen met een soort van Natuurcontactstoornis. Vandaar dat ik veel waarde hecht aan het maken van meer natuurcontact en het therapeutisch belang van iets zoals Natuurcontacttraining hoog inschat. Maar niet alleen ik, vele gezondheidsprofessionals en wetenschappers uit diverse disciplines zijn zich hoe langer hoe meer bewust van de importantie van de integratie van natuur in een therapeutisch context.
Daarom wil ik in dit artikel even inzoomen op enkele bedenkingen van mezelf en van de Engelse psychologenvereniging (Dr. Sam Cooley and Professor Noelle Roberston, 2020) over de toepassing van (gespreks)therapie in de natuur.
We beginnen met enkele voordelen van het inzetten van natuur als therapieruimte:
- Een outdoor therapieruimte is goed voor cliënten die een indoor therapieruimte te oncomfortabel vinden door bijvoorbeeld de druk die daar soms ervaren wordt, de formaliteit die deze context uitstraalt, het gevoel van gevangen te zitten en het gevoel gepathologiseerd te worden, moeilijkheden die men ervaart met behouden van aandacht en cognitief functioneren…
- Een outdoor therapieruimte doet mogelijk minder aan als therapie en is dus minder stigmatiserend. Buiten al wandelend en genietend van de schoonheid van de natuur een gesprek voeren, voelt – in vergelijking met binnen met elkaar praten aan een clean bureau – mogelijk minder aan alsof je een zware therapie volgt.
- Een outdoor therapieruimte kan de cliënt in staat stellen om meer eigenaarschap te ervaren over de therapieruimte zelf en de relatie met de therapeut. De cliënt kan bijvoorbeeld tijdens een therapie waarbij er gewerkt wordt in de tuin de buitenruimte mee vorm geven. Hij kan tijdens een wandeling buiten zelf de weg van het pad kiezen… Dit kan het gevoel opwekken ergens (mee) controle over uit te kunnen oefenen en niet zomaar alles passief als patiënt te moeten ondergaan.
- Een outdoor therapieruimte biedt vaak een grotere vrijheid om zich te uiten door het gevoel even weg te zijn van de dagdagelijkse routines en omgevingen die de cliënt vaak associeert met zijn problemen (cf. Attention Restoration Theory van Kaplan en Kaplan).
- Een outdoor therapieruimte laat meer fysieke beweging toe en vormt een dynamische omgeving. Dit kan zorgen voor meer psychologische flexibiliteit, wat op haar beurt bijvoorbeeld mensen kan helpen die het gevoel hebben psychologisch ‘vast’ te zitten.
- Een outdoor therapieruimte biedt in tegenstelling tot een indoor therapieruimte meer kans op het ervaren van herstellende effecten die gekoppeld worden aan tijd doorbrengen in de natuur. Het gaat dan om effecten zoals een verlaagde bloeddruk, minder stress, een betere aandacht, een tragere hartslag, het opbouwen van een gevarieerder microbioom, een betere immuniteit…
- Een outdoor therapieruimte laat toe zich verbonden te voelen met een groter geheel, wat het gevoel van eenzaamheid vermindert en het gevoel ergens bij te horen, ergens deel van uit te maken vergroot. Dit kan op haar beurt het welzijn verbeteren.
- Een outdoor therapieruimte zorgt voor een diepere verbondenheid met de natuurlijke wereld, wat positief en wederkerig gedrag ten opzichte van het milieu/omgeving ondersteunt. Belangrijk, want de gezondheid van de mens en die van de natuur gaan hand in hand. Voor een gezonde mens is een gezonde omgeving en dus natuur onontbeerlijk.
- Een outdoor therapieruimte brengt ons in contact met natuur en dus ook met het feit dat natuur consistent en niet beoordelend of veroordelend is tegenover de kwetsbaarheden en gebreken van een persoon. Dit kan zorgen voor meer stabiliteit en een andere kijk op problemen.
- Een outdoor therapieruimte biedt meer mogelijkheden om taal- en culturele barrières te overwinnen. Je kan in je (gespreks)therapie non-verbale universele elementen uit de natuur opnemen, zoals metaforen, symbolen…
- Een outdoor therapieruimte en het daarmee gepaard gaande contact met natuur biedt tal van holistische voordelen voor zowel de therapeut als de cliënt zijn fysieke en psychologische gezondheid.
- …
Nadat je dit hebt gelezen, klinkt outdoor (gespreks)therapie misschien als muziek in de oren. Toch moeten we realistisch blijven en beseffen dat er naast voordelen natuurlijk ook nadelen aan een outdoor therapieruimte verbonden kunnen zijn. The Britisch Psychological Society noemt een paar belangrijke problemen of “issues” die zich kunnen voordoen als we gesprekstherapie buiten in de natuur, in plaats van binnen, laten doorgaan:
- Privacy; als je jouw “kabinet” naar buiten zou verplaatsen en buiten in openbare groene ruimtes aan therapie zou gaan doen, dan kan het zijn dat er “issues” in verband met privacy opduiken. Zo kunnen anderen bijvoorbeeld ongevraagd gesprekken horen of cliënten zien. Is je “buiten kabinet” in de private sfeer, dan is dit uiteraard minder of geen probleem.
- Ook zit je buiten vaak met factoren die je minder onder controle hebt tegenover binnen. Zo gaat therapie buiten niet per definitie altijd op dezelfde plek en dus in dezelfde ruimte door. Als je er bijvoorbeeld voor opteert om steeds in een ander natuurgebied te gaan wandelen, levert dit meer onvoorspelbare, nieuwe elementen op. Dit kan voor sommige cliënten bedreigender en meer stresserend werken dan therapie binnen in dezelfde ruimte. Daarnaast heb je in een buitenomgeving natuurlijk de onvoorspelbaarheid van onder andere het weer.
- De rollen van de cliënt en de therapeut zijn binnen misschien duidelijker dan buiten en praktisch is therapie buiten soms moeilijker te regelen, zeker als de buitenlocatie niet rechtstreeks aan de praktijk gekoppeld is. Zo is het misschien lastiger als de cliënt wat later in een sessie wil komen opdagen of wat vroeger wil weggaan, is er geen plek voor je computer…
Verder nog een aantal bedenkingen in verband met de therapeut en de cliënt.
Buiten aan (gespreks)therapie doen is niet weggelegd voor iedere therapeut. Zo is het belangrijk dat de therapeut zelf enige affiniteit heeft met natuur en zich er veilig of op zijn gemak voelt, zich ermee verbonden voelt en gelooft in het herstellende effect van natuur. Tevens moet de therapeut beschikken over een bepaalde mate van flexibiliteit en creativiteit om bijvoorbeeld technieken en benaderingen die je normaal binnen gebruikt aan te passen aan de buitencontext en het medium natuur.
Verder kan het een must zijn om als therapeut een bijscholing te volgen over therapie en natuur of je te laten bijstaan door iemand met kennis hierover, zeker als je natuur meer ziet dan een achtergrond of context voor je (gespreks)therapie.
Bovendien is het geen slecht idee om een EHBO-cursus te volgen, zeker als je van plan bent om met je cliënten wat meer afgelegen plekken te gaan bezoeken.
Ook de organisatie waar de therapeut eventueel voor werkt, moet bereid zijn om (gespreks)therapie in de natuur te ondersteunen. Dit in de zin dat de therapeut vaak toestemming nodig zal hebben van zijn oversten om buiten te werken, de juiste verzekering moet worden voorzien, er eventueel de vraag zal zijn om buitenruimte ter beschikking te stellen (mocht die er al zijn aan de praktijk of instelling) collega’s supervisie hierover moeten willen geven (supervisie kan moeilijk zijn, omdat therapeuten momenteel vaak nog weinig kennis hebben over het inzetten van natuur in therapie en dus ook weinig kennis hebben over bijvoorbeeld de valkuilen die hiermee gepaard gaan)…
Buiten aan (gespreks)therapie doen moet natuurlijk ook de meest geschikte oplossing zijn voor de cliënt. Therapie buiten wordt voor verschillende doelgroepen en problematieken ingezet. Toch zal je bij elke persoon opnieuw moeten evalueren of therapie buiten het meest opportuun is. Zo zal je bijvoorbeeld moeten bekijken of psychologische moeilijkheden zoals schaamte, angst, vertrouwen, veiligheid… in (gespreks)therapie buiten nog verder zullen worden uitvergroot of niet. Je zal eveneens moeten nagaan wat de vertrouwdheid met en de affiniteit van de cliënt is met natuur. Heeft deze persoon bijvoorbeeld positieve ervaringen uit de kindertijd opgedaan met natuur, heeft hij goesting om naar buiten te trekken, heeft hij hobby’s die gerelateerd zijn aan de natuur…? Houd er rekening mee dat sommige cliënten bang zijn voor een buitenomgeving of er niet veel affiniteit mee hebben. Het is cruciaal dat de cliënt zich voldoende veilig en op zijn gemak voelt! Let dus op voor emotionele triggers en stressors en wees je ervan bewust dat niet voor elke cliënt therapie in de natuur een goed idee zal zijn.
Naast dit alles kunnen er fysieke klachten bij de cliënt aanwezig zijn die twijfel zaaien of therapie buiten gepast is of niet. Vraag in dat geval altijd eerst advies en goedkeuring aan de huisarts of specialist.
Tot slot is veel afhankelijk van de fase van het behandelproces, de therapiedoelstellingen en veiligheidsmaatregelen. Voor een cliënt die midden in een crisis zit, is therapie buiten bijvoorbeeld misschien minder geschikt, en voor cliënten waarvan therapie buiten totaal niet bijdraagt aan de therapiedoelstellingen of omwille van veiligheidsredenen ronduit gevaarlijk is, zal een outdoor therapieruimte mogelijk evenmin een goed idee zijn.
Zo, dat was het. En maak jij nu net als Freud aan het einde van zijn leven deed, de switch van een sessie binnen op de “sofa” naar een sessie buiten op een bankje of bed in de vrije natuur?
Referentie: The Britisch Psychological Society. Dr. Sam Cooley and Professor Noelle Roberston. The use of talking therapy outdoors. Guidance BRE33o: 16/07/2020